روایت دکتر بهرنگ اکرامی از زنده گیری یوزپلنگ توران
به گزارش گلونی در ۳۰ سال گذشته، یوزهای آسیایی همانند خویشاوندان نزدیک آفریقایی‌شان به دلیل از دست دادن زیستگاه و طعمه در سراسر قلمروشان با کاهش جدی جمعیت مواجه بوده‌اند.
براساس تحقیقات، یوزهای آسیایی، نوعی زندگی مبتنی بر کوچ دارند و به همین دلیل تنها در مناطق حفاظت‌شده و امن حضور نداشته و بارها در خارج از مناطق حفاظت‌شده نیز رویت شده‌اند.
حتی در مناطق حفاظت‌شده‌ای همچون بافق یزد، تاثیرات توپوگرافی سبب شده تا جایگاه شکارچی و رقیب دیرین یوزها یعنی پلنگ‌ها مستحکم‌تر شود و پلنگ‌ها در عمل یوزها را از زیستگاه‌شان بیرون کنند.
زادآوری و تکثیر یوزهای در اسارت محل مناقشه بسیار است؛ برخی آن را موثر و ضروری می‌دانند و برخی دیگر ضرورت توجه به زیستگاه و حفاظت از آن را یادآور می‌شوند.
وضعیت بحرانی یوز موضوع تازه‌ای نیست اما مشخص است که راهکارهای کارشناسان همسو نیست و در این میان خبر زنده‌گیری یوز نر غالب توران موسوم به فیروز هم برداشت‌های متفاوت را ایجاد کرده است.
در این وبینار میزبان دکتر بهرنگ اکرامی، استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی و دامپزشک معتمد سازمان حفاظت محیط زیست بوده‌ایم که مسوولیت زنده‌گیری این یوز نر را هم بر عهده داشته است.
در این وبینار تلاش کرده‌ایم تا سوال‌های مختلف دغدغه‌مندان را پاسخ دهیم.
دکتر بهرنگ اکرامی در وبینار گلونی
آرشیو وبینارهای گلونی را ببینید
درباره این حیوان
در کتاب «اطلس پستانداران ایران» که سازمان حفاظت از محیط زیست منتشر کرده است آمده است:
ويژگی‌های ظاهری: طول سر و بدن ۱۱۰ تا ۱۳۰سانتيمتر، طول دم ۶۰ تا ۸۰ سانتيمتر، ارتفاع بدن ۶۰ تا ۸۰ سانتيمتر و وزن ۲۰ تا ۴۰ كيلوگرم است. نر و ماده هم‌شكل‌اند.
سر کوچک، دست و پای بلند و کشيده، کمر باريک، سينه بزرگ، دم بلند و کلفت و گوش‌های کوچک و گردی دارد.
سطح بدن پوشيده از موهای نخودی رنگ تا زرد كم رنگ با خال‌های كوچك سياه و توپر است.
موهای قسمت‌های زيرين بدن سفيد است. دو نوار سياه رنگ از گوشه چشم تا دهان «خط اشکی» امتداد دارد. پنجه‌های آزاد با ناخن‌های غيرقابل جمع شدن، يکی از مهمترين وجوه تمايز يوزپلنگ از ساير گربه‌سانان است.
ساختار بدن یوزپلنگ به گونه‌ای است که امكان دویدن با سرعتی در حدود ۱۰۵ كیلومتر در ساعت را به او می‌دهد، به همین دلیل سريع‌ترين پستاندار خشکی جهان نام گرفته است.
ويژگی‌های زيستی: به طور عمده صبح‌ها و عصرها به فعاليت می‌پردازد. تنها گربه‌سان اجتماعی ايران است.
نرهای جوان گروه‌های کوچکی را تشکيل داده و با هم به دنبال شکار و جفت می‌گردند. ماده‌ها نيز معمولا همراه با توله‌های خود زندگی می‌کنند.
معمولا مسافت زیادی را برای یافتن غذا جابجا می‌شوند به طوریکه دو نر در استان یزد که با ردیاب‌های رادیویی پایش می‌شدند گستره‌ای در حدود ۱۷۳۷ کیلومتر مربع را در ۵ ماه پیمودند.
درحال حاضر، قوچ و ميش مهمترين طعمه یوزپلنگ در ايران بوده و پس از آن کل و بز، جبير، آهو و گاهی اوقات پستانداران کوچک و پرندگان در رژیم غذایی قرار می‌گیرد.
خرگوش طعمه اصلی افراد جوان محسوب می‌شود. جفتگيری معمولا اواسط زمستان صورت گرفته و پس از ۹۰ تا ۹۸ روز، ۱ تا ۴ توله به دنيا می‌آید.
توله‌ها با چشمان بسته و موهای نرم خاكستری متولد می‌شوند و پس از ۴ الی ۱۱ روز چشمان خود را باز می‌كنند. توله‌ها در حدود ۱۷ تا ۱۸ ماهگی مستقل شده و در سن ۲ تا ۳ سالگی قادر به زادآوری هستند.
حداکثر تا ۱۴ سال در طبيعت و تا ۲۱ سال در اسارت عمر می‌کند. طعمه‌خوار طبیعی نداشته اما امکان دارد بر سر تصاحب طعمه مورد حمله پلنگ و احتمالا کفتار قرار گیرد.
زيستگاه، پراكندگی و فراوانی: در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی مرکز ایران، به خصوص استان‌های يزد، سمنان، اصفهان، کرمان، خراسان شمالی و خراسان رضوی زندگی می‌کند.
به طور عمده در زيستگاه‌های تپه ماهوری و کوهپايه‌ای مناطق کويری يافت شده و به ندرت در مناطق دشتی ديده می‌شود.
یوزپلنگ آسیایی، در حال حاضر فقط در ایران با جمعیتی کمتر از ۱۰۰ عدد وجود دارد و در سایر نقاط آسیا منقرض شده است.
وضعيت حفاظتی: در زمره گونه‌های درخطر انقراض سازمان حفاظت محيط زيست است. کاهش طعمه‌ها و تصادفات جادهای از مهمترين عوامل کاهش جدی جمعیت به شمار می‌رود. از نظر جهانی، در طبقه آسیب پذیر VU فهرست سرخ IUCN و پيوست I کنوانسيون CITES قرار دارد.
اما زيرگونه يوزپلنگ آسيايی به عنوان يکی از در معرض خطرترين گربه‌سانان دنيا در طبقه به‌شدت در معرض خطر انقراض CR قرار دارد.
از سال ۱۳۸۰ تاکنون پروژه‌ای تحت عنوان حفاظت از یوز آسیایی و زیست‌بوم‌های مربوط با حمایت سازمان حفاظت محیط زیست و نهادهای بین‌المللی در حال انجام است.
پایان پیام
