با قدیمی ترین جدول ضرب ایران آشنا شوید

به گزارش گلونی بخشی از خاطرات دوران دبستان‌مان قطعا از بر کردن جدول ضرب بود. ولی جالب است بدانید که این چالش حتی برای دانش‌آموزان در چهار هزار سال قبل هم وجود داشته!

در کاوش‌هایی که فرانسویان در اوایل قرن بیستم در شوش، پایتخت عیلامیان، انجام دادند مقداری لوح گِلی به خط و زبان اکدی (زبان بین‌المللی و زبان علم در آن روزگار) به‌دست آمد که حاوی مطالبی آموزشی درباره حساب و هندسه بود.

یکی از این لوح‌ها یک جدول ضرب بود که می‌توان آن را کهن‌ترین جدول ضرب تاریخ ایران دانست.

قدیمی ترین جدول ضرب ایران

این لوح شامل دو ستون در پشت و روی خود است. در ستون سمت چپ (سمت چپ تصویر) اعداد ۱ تا ۲۰ و ۳۰ و ۴۰ و ۵۰ نگاشته شده بود.

در رو به روی این ستون، در سمت راست لوح، ستون دیگری بود. در این ستون حاصل ضرب‌های عدد ۲۵ در اعداد ستون سمت چپ نگاشته شده بود. مثلا در مقابل عدد ۱ در ستون چپ، نوشته شده ۲۵ در مقابل عدد ۲ در ستون سمت چپ، نوشته شده ۵۰ و به همین ترتیب.

در واقع این جدول، حامل مضارب عدد ۲۵ بود.

شاید از خود بپرسید که چرا ضرایب نگاشته شده اینگونه است؟ چرا ضرایب همچون جداول ضرب ما از ۱ تا ۹ نیست؟ چرا اینقدر کار خود را سخت کرده‌ بودند؟

پاسخ آن در مبنای عددنویسی عیلامیان نهفته است. در عیلام باستان همچون بین‌النهرین سیستم عددنویسی ۶۰تایی به کار می‌رفت و بنابراین جداول ضرب‌شان نیز بر همین مبنا تنظیم می‌شد.

در صفحه اینستاگرام علیرضا انتشاری دانشجو و پژوهشگر باستان‌شناسی مطالب بیشتری بخوانید.