نام آذربایجان در شاهنامه
به گزارش گلونی آخرین ذکر و حضورِ آذربایجان/ آذرآبادگان در شاهنامه در دوره پادشاهیِ واپسینِ شاهِ روایاتِ این کتاب، یزدگردِ سومِ ساسانی، است. در اوایلِ این دوران رستمِ فرّخ‌هرمزد (به‌سهو: فرّخزاد) سپهسالار ایران با اخترشماری، از آشفتگیِ اوضاع ایران به دلیل حمله اعراب آگاه می‌شود و در نامه‌ای به برادرش ضمن گزارشی از رویدادهایِ ناگوارِ آینده از او می‌خواهد که پس از خواندن نامه خَدَم و حَشَم خود را جمع کند و به آذربایجان/ آذرآبادگان ببرد تا در آنجا از خطرِ جنگ با تازیان در امان بماند:
همه گِرد کن خواسته هرچه هست
پرستنده و جامه برنشست
همی‌تاز تا آذرآبادگان
به جای بزرگان و آزادگان
همیدون گله هرچه داری از اسپ
ببر سوی گنجور آذرگشسپ
نام آذربایجان در شاهنامه
در اینجا هم باز مانند دوره هرمزد آذربایجان ناحیه‌ای امن و پناهگاهی برای رهایی از خطرهاست. درباره سفارش رستم به برادرش برای رفتن به آذربایجان، افزون بر امنیّت و آرامش این ناحیه از ایران به این نکته هم باید توجّه کرد که فرّخ‌هرمزد پدر رستم و خودِ او بنابر گزارش تاریخ سبئوس (تألیف: بین ۴۰-۶۰ ه.ق به زبان ارمنی) فرماندار ناحیه آذربایجان بودند و حتّی در بعضی منابع رستمِ فرّخ‌هرمزد/ فرّخزاد با صفت «آذری» به معنایِ «آذربایجانی» معرّفی شده است.
[آذربایجان و شاهنامه: تحقیقی درباره جایگاه آذربایجان، ترکان و زبان ترکی در شاهنامه و پایگاه هزارساله شاهنامه در آذربایجان، دکتر سجاد آیدنلو، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ دوم ۱۴۰۱، ۶۷ – ۶۸]
بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار؛ تعمیم زبان فارسی، تحکیم وحدت ملّی و تمامیت ارضی
پایان پیام
معنی دقیق شاهنامه آخرش خوش است را بدانید
