کتاب نامه بختیار و اهمیت اسب در میان بختیاری ها
به گزارش گلونی در کانال بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، آمده است:
شرایط و محیط زندگانی ایلیاتی موجب وابستگی و دلبستگی شدید ایل‌وندان نسبت به اسب و نگهداری و پرورش اسب است.
به همین سبب بختیاری‌ها علاقه شدید نسبت به این یاور باوفا داشته و اسب جزوی از زندگی آنها گشته است. به‌خصوص ایل‌سالاران و خوانین بختیاری دلنمودگی خاص نسبت به اسب داشتند.
چنان‌که در خاطرات حسینقلی‌خان، ایلخانی بزرگ بختیاری، بیش از هر چیز مطالب مربوط به اسب دیده می‌شود و از بیشترین نژادهای اصیل آن نام برده شده و از هزینه‌هایی هنگفت که در خرید اسب شده سخن می‌رود که در مقایسه با شاخص‌ها و نرخ‌های امروز شگفت‌آور است.
شرایط کنونی و جایگزینی وسیله نقلیه موتوری اسب‌داری را در بین عشایر متروک نموده و بسیاری از این نام‌ها و مشخصات برای نسل کنونی ناآشنا و فراموش شده است.
از این‌رو فهرستی از نام نژادها و رنگ‌ها و ویژگی‌های اسب که ایلخانی به آنها اشاره نموده با نشانه‌گذاری و ضبط تلفظ بومی آنها با توضیحاتی کوتاه ترتیب داده شده که دست‌کم آنچه در این کتابچه و به قلم یکی از اسب‌دوست‌ترین و اسب‌شناس‌ترین اشخاص عهد آمده ناشناخته نماند.
البته حسینقلی‌خان به اسبان نژاد بختیاری اشاره نکرده حتی ذکری از بعضی از نژادهای معروف و برتر اسب در بختیاری مانند خِرْسان ننموده است؛ زیرا ایلخانان و خوانین بختیاری به نژادها و رنگ‌های خاصی از اسب برحسب سلیقۀ شخصی بیشتر دلبستگی داشتند.
سرطویله و رمه لطفعلی‌خان امیر مفخم بختیار به داشتن اسبان یک‌تیغ نژاد وزنه، غلامحسین سردار محتشم به اسبان یکدست خِرسان و سرطویله سردار معظم به داشتن ده‌ها اسب نژاد شَرّاک زبانزد بود. این اسبان دارای نسب‌نامه‌های مکتوب حتی سیصدساله بودند و سند و تصدیق پابه‌مُهر اصالت نژاد آنها در خریطه چرمین بر گردن اسب آویخته می‌شد.
درباره رنگ اسبان که ایلخانی به چند مورد اشاره کرده خاطرنشان می‌سازد که پرده رنگ‌های اسب در زبان بختیاری نام‌ها و واژه‌های ویژه و متعدد دارد. امیدوارم تا این انگشت‌شمار از نسل اسب‌شناسان واقعی بختیاری حضور دارند زودتر تحقیقی مستند در این زمینه صورت گیرد.
مظفر بختیار
نوروز ۱۳۸۹
از مقدمه «کتابچه خاطرات حسینقلی‌خان ایلخانی»
در: [کتاب نامه بختیار: مقالات، ترجمه‌ها و یادداشت‌های دکتر مظفّر بختیار، به کوشش دکتر حمید رضایی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، چاپ دوم ۱۴۰۲، ۱۰۱-۱۰۲]»
دیوان رشیدالدین وطواط منتشر شد
پایان پیام
