کتاب اختناق ایران نوشته مورگان شوستر از اصلاحات ایران

کتاب اختناق ایران نوشته مورگان شوستر، یکی از آثار مهم در تاریخ معاصر ایران است که با ترجمه حسن افشار به زبان فارسی منتشر شده است. این کتاب را نشر ماهی منتشر کرده به طور خاص به دوران حضور شوستر در ایران در سال ۱۹۱۱ و تلاش‌های او برای اصلاحات مالی در دوران قاجار می‌پردازد. شوستر که به عنوان خزانه‌دار کل ایران منصوب شده بود، به سرعت متوجه موانع و مشکلاتی شد که در مسیر اصلاحات مالی قرار داشت و با دشواری‌های فراوانی روبه‌رو گردید.

در این کتاب، شوستر به بررسی دیپلماسی اروپایی و دسیسه‌های استعماری روسیه و انگلستان پرداخته و به شرح تهدیدات و فشارهایی می‌پردازد که برای لغو ماموریت او از سوی این دو کشور وارد شد. در نهایت، تحت تهدید حمله نظامی روسیه، شوستر مجبور به ترک ایران شد، موضوعی که در قالب اولتیماتوم روسیه به دولت ایران قرار گرفت.

کتاب اختناق ایران علاوه بر روایت تجربیات شوستر، پیوست‌هایی ارزشمند شامل قراردادهای بین‌المللی، قانون اساسی مشروطه و نامه‌نگاری‌های او با مقامات بریتانیا را دربر دارد. این اثر به عنوان یک منبع تاریخی مهم در زمینه تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در آستانه مشروطه شناخته می‌شود.

این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران و مطالعه در مورد تحولات اقتصادی و سیاسی آن دوران به‌ویژه در زمینه رابطه ایران با قدرت‌های خارجی بسیار جذاب است.

مورگان شوستر در ۲۳ فوریه ۱۸۷۷ در واشنگتن به دنیا آمد و در ۲۶ مه ۱۹۶۰ در نیویورک درگذشت. او یک حقوقدان و کارشناس مالی بود که در دوران قاجاریان به عنوان خزانه‌دار کل به ایران اعزام شد. حضور او در ایران تنها هشت ماه طول کشید، اما تاثیرات اقدامات او در زمینه اصلاحات مالی همچنان در تاریخ ایران باقی مانده است.

طاقچه بخشی از کتاب را این‌گونه می‌نویسد:

با وجود توفیق درخشان ملّیون در عزل و تبعید محمدعلی‌میرزا پس از بارها عدول از قول وقرار مراعات قانون اساسی و حقوق ملت، احتمال این‌که ایران بتواند همه مشکلاتش را پشت سر بگذارد و صاحب دولت باثبات و بسامانی شود بسیار ضعیف به نظر می‌رسید. این دولت باید هم احترام و حمایت اکثریت ملت را به دست می‌آورد و هم هر بهانه معقولی را برای مداخله قدرت‌های به‌اصطلاح دوست خود در امور داخلی‌اش از آن‌ها می‌گرفت، قدرت‌هایی که مدعی برخورداری از منافع ویژه در ایران بودند. مدیریت عمومی دولت در عهد شاهان گذشته ــ و مهم‌تر از همه ادارات مالی آن ــ به‌قدری آشفته و ورشکسته بود که ایران نه در خارج و نه در نزد مردم خود اعتبار نداشت و برای خروج از ورطه هرج ومرج و فساد اداری که گریبانگیرش شده بود نیاز به نهایت ازخودگذشتگی و میهن‌پرستی طبقات آگاهش داشت. مشکلات داخلی به‌تنهایی کافی بود تا امید موفقیت را کمابیش به صفر برساند. اما در کنار آن، دشمنی بی‌پرده دولت روس و بیمناکی به همان اندازه زیان‌آور دولت انگلیس هم که دست روس‌ها را در مانع‌تراشی علنی برای حکومت مشروطه باز می‌گذاشت جای خود را داشت. ازاین‌رو دولت مشروطه نوپا از همان ابتدا غیرعادی‌ترین و نامتعارف‌ترین روابط را با بعضی دولت‌های دیگر پیدا کرد و این روابط به دولت ایران، به‌رغم حق استقلالش، تحمیل شده بود.

پایان پیام