بازارهای آب و کارکرد بازار رسمی و غیررسمی آب

بازارهای آب و کارکرد بازار رسمی و غیررسمی آب

به گزارش پایگاه خبری گلونی، نوشتار حاضر ترجمه‌ای است از:

OECD (2015), Drying Wells, Rising Stakes: Towards Sustainable Agricultural Groundwater Use. Chapter 3. What policy instruments help to manage agricultural groundwater use sustainably

این ترجمه را اندیشکده تدبیر آب ایران انجام داده است که آن را در چند بخش می‌توانید بخوانید.

بازارهای آب معمولاً به دو شکل پدید می‌آیند.

بازارهای رسمی آب، بازارهایی هستند که از پشتیبانی نظام حقوقی برخوردارند.

به بیانی دیگر، نظام حقوقی، مبادلات کارآمد بازار را تقویت می‎کند و حل و فصل اختلافات قرارداد را امکان‌پذیر می‌سازد.

بازارهای غیر رسمی، بازارهایی هستند که قراردادها به جای قواعد حقوقی، بر پایه پیوندهای اجتماعی رفع و رجوع می‌شوند.

موفقیت بازارهای رسمی آب، وابستگی زیادی به چارچوب نهادی دارد تا از آنها پشتیبانی کند، ولی در بازارهای غیر رسمی آب، به شکل درون‌زا، چارچوب‌های نهادی متناسب با نیازهای بهره‌برداران شکل می‌گیرد.

در شرایطی که مقررات ناظر بر برداشت آب زیرزمینی دایر باشد، ممکن است امکان استفاده از ابزارهایی که به بهره‌برداران امکان مبادله حقابه‌ها را می‌دهد وجود داشته باشد.

بازار آب می‌تواند روش اثربخشی برای کاهش مصرف آب باشد، ولی پیش‌شرط‌های مهمی برای موفقیت بازار آب زیرزمینی وجود دارد:

حقوق روشن مالکیت بر دارایی، ساز و کار منطقی تعیین قیمت و اطلاعات و زیرساخت‌های لازم.

چنانچه مصرف آب زیرزمینی اندازه‌گیری نمی‌شود، ممکن است امکان استقرار بازار آب زیرزمینی وجود داشته باشد.

برای نمونه، اگر مجموع مساحت اراضی آبی در یک منطقه، به کمتر از مساحت بالقوه کشت محدود شود، بنابراین حقابه آبیاری اراضی می‌تواند با خرید و فروش آن در بازار بازتخصیص یابد.

بازارهای آب ممکن است آثار جانبی منفی، به سبب ماهیت به هم‌وابسته منابع آب در پی داشته باشد.

برداشت آب سطحی بر آب زیرزمینی تأثیر می‌گذارد و بالعکس. انحراف آب در بالادست بر میزان جریان‌ در پائین‌دست تأثیر می‌گذارد.

تغییرات در استفاده مصرفی، میزان نفوذ عمقی آب را تغییر می‌دهد. تغییر در نقطه انحراف می‌تواند جریان‌های برگشتی را کاهش دهد و تأمین آب زارعانی را که در مبادله آب دخیل نیستند مختل سازد.

در جاهایی که غالب مصرف آب از آب زیرزمینی تأمین می‌شود، اضافه‌برداشت از سفره در غیاب مدیریت آب زیرزمینی می‌تواند به نشست زمین، نفوذ آب شور و اُفت سطح آب زیرزمینی منجر شود.

با اینکه این پیامدها به بازارهای آب منحصر نیستند، ولی در اثر جایگزینی پمپاژ آب زیرزمینی به جای آب سطحی تشدید می‌شوند. آثار خارجی، بیماری متداول بازارهای آب به شمار می‌آید، با این همه بدون چاره نیستند.

آثار جانبی منفی می‌تواند در قیمت‌های بازار برای جبران هزینه‌های اجتماعی توأم با مبادلات بازار گنجانده شود. گنجاندن آثار خارجی در قیمت‌های بازار، هزینه‌های اجتماعی مبادله را جبران می‌کند، ولی از آن پیشگیری نمی‌کند.

پایان پیام