سوگ موسیقایی و حرکات عزا
پایگاه خبری گلونی برای یک ایلیاتی مرگ سرداران و بزرگان و جنگاوران و ریش‌سفیدان ایل و تبار اهمیت خاصی دارد.
شرکت دسته‌هایی از طوایف مختلف و ایلات دور و نزدیک در مراسم سوگواری «پرسه و چَمَر» مبین همبستگی قبیله‌ای و همیاری و حدت طوایف عشایر لرستان بوده است.
بردن هدیه و پیشکش (پرسانه Porsâne) برای صاحب عزا به منزله ابراز همدردی و کمک به اوست.
در مراسم سوگواری ایلات لرستان موسیقی سُرنا و دهل معمول است و در طول مراسم آهنگ‌های عزا نواخته می‌شوند.
زنان و مردان در دسته‌های منظم به صف می‌شوند و در حالی که شانه‌هایشان به هم چسبیده است و بر سینه و سر و روی خود می‌کوبند، قدم به قدم به «چمرگاه» یا مکان عزا نزدیک می‌شوند.
یک سوگ‌خوان که به او «دلو» یا «روکر» یا «پوپژ» می‌گویند، در وسط دسته سوگ اشعار غم‌انگیز می‌خواند.
این مراسم را «چمریونه» یا «چمری» می‌گویند. در «چمرگاه» عَلَم و پرچم (آلایی) برپا می‌کنند که پارچه‌ای سیاه است و کُتَل می‌بندند و اسب متوفا را سیا و گردنش را با پارچه‌ای سبز یا رنگی که به آن «یال‌پوش» می‌گویند، می‌پوشانند.
سوگ موسیقایی و حرکات عزا
سحری (sahari)
آهنگی است که برای آگاه‌کردن مردم از فوت شخص بزرگی اجرا میشود. یاری (yari) نیز آهنگی است که به همین منظور با سُرنا و دهل نواخته میشود. آهنگ‌های اعلانی را معمولا در روز عاشورا و در عزای امام حسین(ع) نیز می‌نوازند.
پاکتلی (pâkotali)
در شروع مراسم عزا و نیز در مراسم عاشورای حسینی نواخته میشود. ممکن است دو سُرنانواز با هم بنوازند که به یکی از آن‌ها نای‌کش می‌گویند.
شیونی (shivani)
مقامی است که زنان به آن شیون می‌کنند و با دو دست صورتشان را می‌خراشند. نوایی که از سُرنا شنیده میشود، شیون زنانه را تداعی می‌کند. در لکی به آن شوین (shoving) می‌گویند.
رارا (râ râ)
مردمی که برای دیدار «صاحب عزا» و یا «مرده» به محل سوگواری می‌آیند، با شنیدن مقام رارا دست در دست یکدیگر می‌گذارند و یک پا را به جلو به حالت قدم‌رو برمی‌دارند (مثل چپی) و یا دست‌ها را آزاد می‌کنند و بر سینه خود می‌کوبند.
عموما مردها با این مقام حرکات عزا را اجرا می‌کنند و دسته عزا یک رهبر با نام «سرخونی‌وش» (sarkhonivash) دارد که نوحه‌سرایی را هدایت می‌کند و ابیات را می‌خواند و دیگران سر بیت یا ترجیع را تکرار می‌کنند.
«خانکم رارا» یکی از ترجیعات عزاست. نوحه‌خوانی مردان را مور (mur) می‌گویند که همان سویه است. مردان برای سوگ زنان گریه سر نمی‌دادند.
در این مراسم برای استقبال از مهمانان معمولا یک کاسه گِل می‌برند و مردان سر و شانه و زنان دستار خود را گِلی می‌کنند و در این حالت سُرنا و دهل «رارا» می‌نوازند.
زنان در دسته‌های عزاداری مویه می‌خوانند که یک «سرخونی‌وش» آن‌ها را رهبری می‌کند.
بیت نخست مویه را سرمووه (sarmuwa) (سرمویه) می‌گویند.
مویه لری و لکی در تکیه‌ها و کشش‌های موسیقایی و کلام تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. سوگ موسیقایی بیشتر در کوهدشت، رومشکان و نورآباد لرستان (طایفه سوری) اجرا میشود. در این مراسم تیراندازی نمی‌کنند.
پایان پیام
از آلبوم رقص‌های لرستان، انتشارات ماهور
