دنبال تجربه جدید هستم نه یک پیام یا بیانیه  

به گزارش پایگاه خبری گلونی، پنل «پلی فونی در تئاتر و جایگاه صدا» با حضور هاینر گوبلز هنرمند فقید حوزه تئاتر آلمان در سالن شهناز خانه هنرمندان برگزار شد.

استوارت دنی سون: نمایش های گوبلز تکان دهنده، احساسی و گاهی عجیب و آوانگارد معرفی شده اند

در ابتدای این مراسم استوارت دنی سون مدیر پنل و از اساتید دانشگاه تهران در سخنانی به تشریح جایگاه استاد گوبلز در تئاتر جهان پرداخت و گفت: گوبلز یکی از اساتید مطرح تئاتر جهان است که کارهایش تکان دهنده، احساسی و گاهی عجیب و آوانگارد معرفی شده اند و مخاطبان واکنش های متفاوتی در خصوص کارهای ایشان که از دهه ۷۰ شکل گرفته اند، دارند.

وی افزود: پیشنیه فعالیت های گوبلز در موسیقی است و این پیشینه نقش مهمی در کارگردانی تئاتر او داشته است. چیزی که او به عنوان یک تئوری عرضه کرد «موزیک تئاتر» می باشد.

دنی سون در ادامه با اشاره به اینکه موزیک تئاتر به هر دو حوزه تئاتر و موسیقی بر می گردد اما به هیچ یک محدود نمی شود، گفت: منظور از موزیک تئاتر این است که قطعه ای از موسیقی در لایه هایی مختلف تئاتر مثل نور، صدا، صحنه و … گنجانده شود. با استفاده از این عناصر دراماتورژی جدید ایجاد می شود که کاملا متفاوت از روایت ارسطویی است.

وی در ادامه گفت: ما در موزیک تئاتر دنبال روایت و قصه پردازی نیستیم حتی اگر نمایش مبتنی بر متن باشد و گوبلز با بهره گیری از این سبک انواع سبک ها و اجراهها را تولید کرده است.

این کارگردان آلمانی در بخش دیگری از سخنان خود به شرح برخی از آثار گوبلز پرداخت و گفت: در کارهای گوبلز نقش کارگردان و نقش بازیگر در رابطه تماشاگر مطرح می شوند و برخلاف کارهای روایی تر و معمول تر که سعی می کنیم یک قصه را دنبال کنیم فضایی ایجاد می شود که در آن فارغ از روایت به یک تجربه می رسیم. تجربه ای که از لایه های متفاوت تشکیل شده و می توان به آن پلی فونی یا چند صدایی گفت.

وی تصریح کرد: چند صدایی در موسیقی گوبلز فقط به صدا بر نمی گردد بلکه او با لایه هایی از متن، موسیقی، صوت و … یک تجربه جدید ایجاد می کند.

رضا سرور: در کار گوبلز این پولی فونی است که عناصر صحنه را با هم ترکیب می کند

به گزارش در ادامه رضا سرور کارگردان، دراماتورژ و منتقد تئاتر نیز به بیان یکی از مفاهیم تئاتر گوبلز پرداخت و گفت: من در خصوص یکی از مفاهیم کار ایشان یعنی غیاب صحبت می کنم و می خواهم بگویم این مفهوم در سه دهه چگونه گسترش یافته است.

وی افزود: اولین بار در ۱۹۹۱ در یکی از نمایش های آقای گوبلز تصمیم گرفتند دکور را حذف کنند. حذف دکور مسئله جدیدی نبود ولی آنچه کار ایشان را خطیر کرد حذف دکور از سنت اپرا که نیازمند دکورهای عظیم بود، است.

سرور در ادامه حذف متن را یکی دیگر از غیاب های نمایشی گوبلز عنوان کرد و گفت: در غیاب متون ارسطویی چیزی که جایگزین می شود کولاژ متون و ترکیبی از متون نویسندگان مطرح است. که از دو منظر اهمیت دارد. اولا یک رابطه بین متنی ایجاد می کند و کنش بین متنی جایگزین کنش بین شخصیتی می شود و ثانیا کولاژ باعث می شود صدا از نویسنده جدا شود و چیزی به طور مستقیم از صحنه به تماشاگر منتقل نگردد.

وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات ما در فهم تئاتر تجربی این است که می خواهیم با سیستم ارسطویی تئاتر روایی را بفهمیم، تصریح کرد: وقتی صداهای کولاژ شده را می شنویم دیگر مهم نیست چه کسی بیان کرده بلکه مطلبی که بیان می شود از اهمیت برخوردار می گردد.

این کارگردان ایرانی در ادامه حذف بازیگر را به عنوان یکی دیگر از اقدامات گوبلز عنوان کرد و گفت: در یکی از اجراهای ایشان به نام سیاه و سفید تنها بازیگر از صحنه خارج می شود و دوربین فیلمبرداری با او از صحنه بیرون می رود. بازیگر سوار تاکسی می شود به خانه می رود، کتاب می خواند و … و بعد از مدتی دوباره باز می گردد و ما تصاویر مجازی او را دنبال می کنیم. او بعدها حتی بازیگر را هم از صحنه خارج کرد.

سرور اضافه کرد: در کار گوبلز کلام از بازیگر جدا می شود، موسیقی از نوازنده و آلات موسیقی جدا می شود و به یک معنا، این پولی فونی است که عناصر صحنه را با هم ترکیب می کند. استراتژی آقای گوبلز در حقیقت تغییری است که در فرم ایجاد می کند.

گوبلز: دنبال یک تجربه جدیدتر هستم تا یک پیام یا بیانیه

به گزارش پس از آشنایی مخاطبان با هاینر گوبلز، استوارت دنی سون و رضا سرور با طرح سوالاتی سعی کرد مفهوم پلی فونی را از زوایای مختلف ششرح و جویای پاسخ آنها از آقای گوبلز باشد. در زیر به این مکامله به صورت مختصر اشاره می کنیم:

استوارت دنی سون: موزیک تئاتر، این اصطلاح از کجا آمده و از چه چیزی الهام گرفته شده است؟

گوبلز: این اصطلاحی است که بر ضد اپرا و  ضد تئاتر بکار می رود و بر لحظه تئاتر موسیقی، لحظه دراماتیک اجرای یک نوازنده و لحظه موسیقیایی کلام، حرکت و بازی تمرکز دارد.

اصطلاحی است ضد سلسله مراتبی کردن موسیقی و اپرا یا ضد اولویت متن در تئاتر که از یک زاویه اروپایی به من اجازه می دهد بین دو جایگاه سازمانی این دو فرم بایستم. ما در آلمان ۸۰ گروه اپرا و ۲۰۰ تئاتر دولتی یا شهری داریم. ولی در اولویت متن در تئاتر و موزیک نگاه شده در موسیقی یک فرهنگ تک صدایی وجود دارد و آنچه در این میان جایش خالی ست نوع سوم هنری است که در آن ادراک ما تغییر می کند. و اگر بخواهم دقیقتر بگویم دنبال یک تجربه جدیدتر هستم تا یک پیام یا بیانیه. من سعی می کنم چیزی بین تئاتر و موسیقی بسازم که نه شبیه تئاتر است و نه موسیقی.

استوارت دنی سون: غیر قابل تعریف بودن کاری که می کنید برای من جالب است اینکه یکسری ابزار موسیقی بدون حضور انسان تکان می خورند. از جایگاه تماشاگران می پرسم که معنا چگونه به ما منتقل می شود؟

گوبلز: اولین کار من با عنوان سیاه و سفید ۱۸ نوازنده داشت که در همان ۱۰ دقیقه اول سه فرمت مختلف اجرا کردند. وقتی تماشاگر وارد سالن می شد یک نوع چیدمان می دید. نوازندگان پشت به صحنه شروع به نواختن می کردند و از همان اول عجیب بود. بعد تبدیل به یک بازی شد و بعد قصه خلق شد و دوباره چیدمان ایجاد شد.

استوارت دنی سون: سوالی در خصوص اولویت متن و موسیقی دارم. چطور مشخص می کنید که اولویت با متن است یا موسیقی یا اولویت با چه چیز دیگری باشد.

گوبلز: سوال جالبی است چون من معمولا تلاش می کنم این تصمیم را نگیرم. سعی می کنم در لایه های مختلف کار کنم به نحوی که شما می توانید اثر را به صورت یک سی دی بدون تصویر بخرید و از آن لذت ببرید.

در لایه های کار من بخشهایی وجود دارد که از شنیداری به دیداری و از دیداری به متن تبدیل می شوند و من فکر نمی کنم نتیجه این پیچیدیگی از حد تحمل تماشاچی بیشتر باشد.

تئاتر چیزی بیش از یک قصه گویی است و می تواند احساسات، حرکات، انرژی ها، رنگ های متفاوتی را به ما برساند.

استوارت دنی سون: برگردیم به حذف کردن سلسله مراتب که در موردش صحبت کردیم. به نظر می رسد روی تماشاگر تاثیر می گذارد و دریافت متفاوتی ایجاد می کند. می خواهم بدانم ایده این حذف سلسله مراتب از کجا آمده است، فرهنگی است، اجتماعی است، شخصی است یا …؟

گوبلز: اول از همه شخصی است. بهد یک واکنش استبدادی است. من از ابتدای کارم یک سازنده آهنگ برای کارگردانان تئاتر بودم. آنها شیوه مستنبدانه ای برای به صحنه بردن کارهایشان داشتند که تا همین اواخر هم شیوه معمول برای تولید تئاتر بود. یعنی کارگردان تفسیر خاص خودش از  جهان را به روی صحنه ببرد. وقتی من سر تمرین می رفتم و می دیدم همه پیشنهادهایی که با نقطه نظرات کارگردان مغایر بود کنار گذاشته می شد با خودم می گفتم این ایده ها چقدر حیف شدند. با این تجربه بد، وقتی جرات کردم کار خودم را شروع کنم گفتم اجازه دهیم ایده هایی وارد صحنه شوند که تا بحال ندیده ایم. لذا ایده ها و پیشنهادهایخخلاقانه گروه را جمع کردیم. برای مثال در سیاه و سفید خیلی پیشنهادها از سوی نوازندگان مطرح شد و نتیجه اش این بود که بعد از ۲۰ سال هنوز با همان گروه کار اجرا می شود. سیاه و سفید اولین بار در سال ۱۹۸۶ به روی صحنه رفت و در اکتبر سال گذشته با همان گروه در ژاپن مجددا اجرایی شد. چیزی که در این کار مهم بود این است که ایده ها را یک نفر به تنهایی به ذهن نمی آورد بلکه کار جمعی است.

رضا سرور: فصل مشترکی بین تئاتر و موسیقی وجود دارد و آن بداهه نوازی است و یکی از مهمترین تمرینات کارگردان با بازیگر بداهه است. شما چگونه بداهه را در اجرا وارد می کنید؟

بداهه نقش مهمی در خلق یک اثر دارد ولی در نتیجه تولید نقش کوچکی ایفا می کند. چون وقتی اینهمه المان مختلف را کنار هم می گذاریم نه فقط بازیگر، حتی طراح نور، صدا، صحنه و … نیز می توانند مدام کارشان را تغییر دهند چون فرآیند یک فرآیند جمعی است و همه می توانند پیشنهاد دهند.

رضا سرور: چیزی که در کار شما وزن دارد، مبحث غیاب است. آیا این موضوع را به عنوان یک تغییر در کارهایتان می بینید.

نمی دانم این اتفاق جدیدی است یا تغییری است که در چندسال اخیر اتفاق افتاده است. ایده غیاب بصری از همان اول هم وجود داشته و شاید در طول سالها قوی و قوی تر شده است. به عقیده من فضای تئاتر فضایی است که باید آن را کشف کرد.

گفتنی است در طول این پنل بخشهایی از نمایشهای گوبلز از طریق ویدئو به سمع و نظر مخاطبان رسید.

این پنل دو ساعته با پرسش و پاسخ مخاطبان به پایان رسید.

پایان پیام