پایگاه خبری گلونی، علی ساکی: من آخرِ سَر با خودم این‌طور کنار آمدم که بخش غربی خیابان شهید تقوی حدفاصل فردوسی تا لاله‌زار را بگویم خیابان کوشک و بخش شرقی آن یعنی حدفاصل لاله‌زار تا سعدی را بگویم خیابان هدایت.
شاید هم به کل این خیابان از فردوسی تا خیابان بهارستان (اول فخرآباد) را یک زمانی می‌گفتند کوشک و یک زمانی هدایت! نام‌گذاری من برای خیابان هدایت به‌واسطه خانه صادق هدایت و برای خیابان کوشک، عمارت کوشک است.
خیابانی پر از خانه تاریخی
خلاصه در خیابان شهید تقوی زمانه‌ی ما بناهای تاریخی کم نیستند، از همین خانه هدایت و عمارت کوشک بگیر تا موزه نقاشی پشت شیشه، خانه ابتهاج، خانه ظهیرالسلام، سفارت دانمارک و کارخانه قدیمی آبجوسازی!
محال است کسی گذرش به این خیابان برسد و محسور زیبایی خانه‌ای کاخ مانند نشود، بارها شده وقتی که رد می‌شوم جوان‌هایی را می‌بینم که رفته‌اند گَلِ دیوار یا درخت یا از پارکینگ همسایه-که مشرف به عمارت است- دارند خانه را دید می‌زنند.
این خانه انگار وصله ناجور است برای این خیابان، معماری خانه بیشتر شبیه معماری اروپاست تا ایرانی و تزئیناتش بیش از آن است که خانه‌های معمولی نیاز دارند و بلندی‌اش خبر از ارج خانه می‌دهد.
در سر در خانه نشان «میراث فرهنگی ناملموس» نصب شده و هر بار که رفته‌ام درش بسته بوده. این خانه هم مثل خانه قوام‌الدوله افتاده دست اداره‌جاتی‌ها آن هم از نوع فرهنگی و یا شاید فرنگیَش و برای افرادی مثل من که فقط آخر هفته و تعطیلات مجال دارند، دیدنش محال است.
اما هر بار که از جلویش رد شدم، سرک کشیدم به درون خانه، بعضی وقت‌ها هم زنگ را زدم تا شاید سرایداری، نگهبانی باشد و در را باز کند. یکی از همین روزها به طور اتفاقی دیدم مرد میانسالی لنگه‌ی در عمارت ایستاده و دارد بیرون را نگاه می‌کند، سیگاری هم در درست داشت که گاه‌گاهی پکی می‌زد. جلو رفتم و سلام کردم. او نگهبان و کارمند میراث فرهنگی بود، از حال و هوای حرف‌هایش فهمیدم که نباید در مورد کارت خبرنگاریم حرف بزنم.
یادم نیست سر حرف را چطور باز کردم. او برایم از خیابان کوشک می‌گفت و من از فخرآباد، او برایم از کاخ گلستان می‌گفت و من از نیاوران و همین جور نیم‌ساعتی حرف زدیم تا رسیدیم به عمارت کوشک، حرفمان که گُل گرفت تعارف کرد که بروم داخل، اما گفت با دوربینت عکس نگیر، مسئولیت دارد.
داخل که شدم باز گفت‌و‌گوهای میراثیِمان اوج گرفت، از شهر ری حرف زدیم و شمیرانات، از بناهای ثبت شده ایران در یونسکو و از کار همین عمارت برایم گفت، من حالیم شد که این «میراث ناملموس» همان است که نوروز و تعزیه و ردیف موسیقی و زورخانه و چیزهای دیگر را در یونسکو ثبت کرده است. دیگر داشتم می‌رفتم که آخر سر گفت حالا که آمدی می‌توانی چندتا عکس هم بگیری فقط سریع که کسی نبیند!
عمارت کوشک
عمارت کوشک در یکی از مناطق قدیمی تهران و درون بافت تاریخی منطقه لاله‌زار قرار گرفته، و از یک طرف به خیابان فردوسی ارتباط دارد. شکل‌گیری ساختمان کوشک به دوران تحول معماری ایران (دوره رضا‌شاه) مربوط می‌شود، هم از این رو تلفیقی است از معماری سنتی ایران و معماری اروپایی.
این بنا علاوه بر فضاسازی و معماری ویژه آن، دارای تزئینات بسیاری است. نمای بیرونی عمارت مزین به آجرکاری، سنگ‌کاری، گچ‌بری و کاشی‌کاری است (۳). این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند سال ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۸۳۴ به عنوان یکی از آثارملی ایران به ثبت رسیده است (۴).
این ساختمان هم اکنون در اختیار مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس است. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۶، به عنوان چهلمین عضو، به کنوانسیون پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس (کنوانسیون ۲۰۰۳) پیوست. در ۲۸ آوریل ۲۰۱۰، توافق‌نامه‌ای برای تأسیس مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو، میان دولت جمهوری اسلامی ایران و سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) امضا شد.
این توافق‌نامه در تاریخ ۱۳ ژوئن ۲۰۱۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران رسید، و مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو (مرکز میراث ناملموس تهران)، در ۱۰ نوامبر ۲۰۱۲ با شرکت نمایندگان و سفرا ۶۸ کشور خارجی، نماینده‌ی دبیر کل یونسکو، و مقامات دولت جمهوری اسلامی ایران به صورت رسمی افتتاح شد (۵).
نشانی: تهران خیابان سعدی خیابان شهید تقوی، بین فردوسی و لاله‌زار
پانویس
(۱) از این عمارت بعنوان خانه دکتر‌شقاقی و خانه ماندالا نیز نام می‌برند.
(۲) کوشک به ساختمانی بلند، وسیع و زیبا گفته می‌شود که اغلب در میان باغ قرار گرفته باشد، به نقل از فرهنگ نامه معماری ایران در مراجع فارسی(اصطلاحات و مفاهیم)،ناشر:دانشنامه تاریخ معماری ایرانشهر،سال ۱۳۸۸ ، ص ۲۱۳
(۳) از طهران تا تهران(جلوه های زندگی، هنر و معماری)، حمید رضا نوروزی طلب، انتشارات یساولی، سال ۱۳۹۴، ص ۱۸۲
(۴) معرفی جاذبههای گردشگری، تاریخی، طبیعی و صنایع دستی استان تهران، اداره کل میراث فرهنگی،صنایع دستی وگردشگری استان تهران، بهار ۱۳۹۱، ص ۲۴
(۵) به نقل از وب‌سایت مرکز میراث ناملموس تهران به آدرس www.tichct.org
پایان پیام
