کاربرد فناوری‌های نوین ابزاری برای ارتقای آموزش سلامت

کارت‌های رایانه‌ای سلامت در بسیاری جوامع از ۲۰۰۳ به واقعیت پیوسته‌اند و به‌نوبه‌ی خود این صحنه را برای ورود نسخه‌های پزشکی الکترونیک آماده می‌کنند که برای اولین بار از داده‌های مرتبط با سوابق پزشکی بیمار استفاده خواهند کرد.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، در شماره ۵۱ نشریه پندار آمده است:

ماریا دل کارمن اورتگا ناواس، ترجمه پویان حسن‌آبادی ، دانشجوی کارشناسی علوم ارتباطات اجتماعی؛

در طول پنجاه سال اخیر کشف چگونگی به‌کارگیری علم کامپیوتر و ارتباطات از راه دور در زمینه‌ی بهداشت و سلامت در جریان بوده است. هر فعالیتی در حوزه‌ی ارتقای سلامت که ما را قادر به پیشگیری، تشخیص یا درمان یک بیماری کند، در جامعه‌ی اطلاعاتی و دانشی امروز یک قدم فناورانه‌ی روبه‌جلو محسوب می‌شود.

تکنولوژی، منبعی برای ارتقای سلامت

در روزهای آغازین به‌کارگیری فناوری‌های نوین توسط کارورزان حوزه‌ی سلامت، این فناوری‌ها عمدتاً جهت انجام کارهای اداری مثل ذخیره‌ی داده‌ها و آمار استفاده می‌شدند. به‌هرحال بعدها این فناوری‌ها جهت ذخیره‌ی سوابق شخصی و گزارش معاینات به‌کار رفت که داده‌های مربوط به اشخاص و اطلاعات مربوط به تشخیص بیماری، اطلاعات پیشگیرانه و اطلاعات حفظ سلامتی را در اختیار کارورزان این حوزه قرار می‌داد؛ اطلاعاتی که می‌توانستند حتی با همکاران خود به‌اشتراک بگذارند.

کارت‌های رایانه‌ای سلامت

کارت‌های رایانه‌ای سلامت در بسیاری جوامع از ۲۰۰۳ به واقعیت پیوسته‌اند و به‌نوبه‌ی خود این صحنه را برای ورود نسخه‌های پزشکی الکترونیک آماده می‌کنند که برای اولین بار از داده‌های مرتبط با سوابق پزشکی بیمار استفاده خواهند کرد. استفاده از سوابق پزشکی الکترونیک دارد  به‌سرعت جا می‌افتد. در واقع، دیتابیس‌ها با اینترانت سیستم ملی سلامت به‌هم متصل شده‌اند که ثابت کرده می‌تواند در برنامه‌ریزی سلامت نقشی کلیدی ایفا کند.

انقلاب فناوری

انقلاب فناوری در حال خلق محیطی رسانا برای پدیده‌ای است که به‌‌اسم هلث [۱]۲٫۰ می‌شناسیم. هلث ۲٫۰ یکپارچگی شبکه‌های متخصصین اجتماعی و پزشکی را ممکن می‌سازد و به شکل‌گیری انجمن‌های اشتراک‌گذاری اطلاعات کمک می‌کند. انجمن‌هایی ویژه‌ی کارورزان سلامت[۲]، کارورزان سلامت و بیماران[۳]، نشریات الکترونیک روی سی‌دی، گروه‌های خبری و سرویس‌هایی مثل مِدلاین[۴]، سایبرمِد[۵]، شبکه‌ی اجتماعی مدیوِب[۶] و سلامت همراه[۷] که هر روز عادی‌تر جلوه می‌کنند، وجود دارند.

نقش اینترنت

علاوه بر این، در سال‌های اخیر اینترنت با افزایش تعداد برنامه‌های تبلیغ عادات سالم، پیشگیری از بیماری‌ها و اطلاعات عمومی سلامت مواجه شده، مانند ویکیِ هلثوکریتس[۸]، نقشه‌ی دیجیتال جهانی هشدار بیماری‌های واگیردار[۹]، پلتفرم مجازی آیل‌دلاسلود[۱۰] که اطلاعات حوزه‌ی سلامت را ارائه می‌کند و انجمن بیمارانی مانند من[۱۱] که در آن کارورزان حوزه‌ی سلامت و بیماران می‌توانند با یکدیگر تبادل اطلاعات کنند و در مورد تجربه‌ی بیماری خود صحبت کنند.

وب پزشک

تعداد مؤسسات سلامت انتفاعی و غیرانتفاعی که برای ارائه‌ی اطلاعات در مورد بیماری‌ها و سندرم‌های خاص آغاز به استفاده از اینترنت می‌کنند نیز به‌طور تصاعدی افزایش یافته است. در اروپا که بیشتر خدمات سلامت به‌صورت عمومی تأمین مالی می‌شوند و اکثر مراکز درمانی دولتی‌اند، تعداد «وب‌پزشک[۱۲]»ها و مراکز تخصصی که از پزشکی از راه دور بهره می‌جویند، زیاد است.

پیشرفت‌های فناورانه و به‌کارگیری آن‌ها در حوزه‌ی سلامت، به‌واسطه‌ی ترکیب علوم فنی (ازجمله مهندسی و روباتیک) با ارتباطات ممکن شده‌است.

در دانشکده‌های اسپانیا تفاهم‌نامه‌هایی تحقیقاتی میان این علوم دیده می‌شود، مانند تفاهم‌نامه‌ی میان دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه کمپلوتنسه‌ی مادرید و دانشگاه پلی‌تکنیک مادرید (برای تحقیقات سلامت الکترونیک[۱۳]) که گروه پزشکی پیشرو[۱۴] را تشکیل داده‌اند. این گروه روی توسعه‌ی روش‌های معاینه‌ی مبتنی بر تصویر کار می‌کند تا خدمات اجتماعی پیشرفته‌ی نوین و خدمات سلامت الکترونیک مانند پزشکی از راه دور را ارائه کنند.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت دستگاه‌های پزشکی از راه دور به‌تدریج درحال تبدیل به گزینه‌ای همیشگی برای بیماران هستند.

ابزارهای ارتباطات از راه دور که بیشترین نقش را در توسعه‌ی پزشکی از راه دور ایفا می‌کنند.

پزشکی از راه دور

پزشکی از راه دور[۱۵]: پزشکی از راه دور گستره‌ی بزرگی از ارتباطات دوربرد و فناوری‌های اطلاعاتی و بسیاری از برنامه‌های بالینی را دربرمی‌گیرد، گرچه رایج‌ترین وسیله‌ی آن «ویدیوی تعاملی» است. اولین برنامه‌های پزشکی از راه دور حدود ۴۰ سال پیش ساخته شدند اما فناوری در دهه‌ی اخیر پیشروی شگرفی داشته است. با وجود رواج پزشکی از راه دور، تعداد بیمارانی که با فناوری پزشکی از راه دور خدمات دریافت می‌کنند نسبتاً کم باقی مانده است (حدود ۲۱۰۰۰ نفر در ۱۹۹۶).

تحقیقات موجود این فرض کلی را که فناوری از نظر پزشکی مؤثر است، تأیید می‌کنند؛ هرچند تحقیقات در مورد کارایی پزشکی از راه دور محدود بوده است. هزینه/فایده‌ی برنامه‌های پزشکی از راه دور هنوز با قطعیت تأیید نشده است. خدمات پزشکی از راه دور بر برنامه‌های سلامت از جمله فراصوت از راه دور[۱۶]، قلب‌شناسی از راه دور[۱۷]، آسیب‌شناسی از راه دور[۱۸]، رادیولوژی از راه دور[۱۹]، یاخته‌شناسی از راه دور[۲۰] و آموزش از راه دور[۲۱] متمرکزاند.

مراقبت از راه دور

مراقبت از راه دور[۲۲]: مراقبت از راه دور شامل فناوری‌ها، تجهیزات و خدمات فناورانه‌ای می‌شود که از فاصله‌ی دور مراقبت‌های پزشکی شخصی ارائه می‌دهند. مراقبت از راه دور پهنه‌ای از نظارت بر علائم حیاتی بیمار از راه دور گرفته تا سنجش معاینات/تحلیل‌های بالینی، سیستم‌هایی که هنگام بروز مشکل در سلامتی بیمار هشدار می‌دهند، تشخیص از طریق ویدئوکنفرانس و ترکیبی از چندین برنامه‌ی خدماتی سلامت را شامل می‌شود.

«دستیار از راه ‌‌دورِ خانگی[۲۳]» که ساخته‌شده تا به افراد معلول کمک ‌کند زندگی خودگردان و مستقلی در خانه‌ی خودشان داشته باشند، از مهم‌ترین و رایج‌ترین خدمت‌های فناوری به آنان بوده و هست.

نظارت از راه دور

نظارت از راه دور[۲۴]: نظارت از راه دور تخصصی است که بیست سال پیش در آمریکا به‌عنوان شاخه‌ای از پزشکی از راه دور کلید خورد. با نظارت از راه دور داده‌های زنده یا ضبط‌‌شده می‌تواند میان بیمار و کارورزان حوزه‌ی سلامت تبادل یا مخابره شود به‌طوری که پارامترهای زیستی مشخصی مستقیماً از خانه‌ی بیمار مورد رصد قرار گیرند.

تأثیرات فناوری بر ارتقای سلامت و کیفیت زندگی ما

پیشرفت فناوری پتانسیل بالایی برای کسب اطلاعات، مراقبت‌ها و خدمات سلامت ارائه می‌کند. فناوری با این پیشرفت‌ها چکش‌کاری می‌شود تا به ابزاری هر روز قوی‌تر با امکاناتی گسترش‌دهنده برای توسعه‌ی آموزش سلامت و برنامه‌های پیش‌گیری تبدیل شود.

به گفته‌ی یکی از پژوهشگران، اینترنت بخشی جدایی‌ناپذیر از مفهوم مدرن سلامت شده است. اینترنت نه‌تنها پشتیبان مؤسسات و کارورزان حوزه‌ی سلامت است، بلکه برای مردم به‌طور عام نیز این نقش را ایفا می‌کند. علاوه بر این، فناوری‌ها کارایی را افزایش می‌دهند و امکاناتی را برای درمان‌های نوین و بهبود بیماران گسترش می‌دهند.

کمک‌هایی که فناوری‌های جدید کرده‌اند برخی از پارادایم‌های مورداستفاده در ارتقای سلامت عمومی (مشخصاً پارادایم‌های زیستی‌ـروانی‌ـ‌اجتماعی[۲۵] و زیست‌ـ‌پزشکی[۲۶]) را تغییر داده‌ است. آن‌ها همچنین وظیفه‌ی آموزش در این مسئله را از طریق کمک به بهبود کیفیت زندگی و تسهیل دستیابی به اطلاعات و ارتباطات مشترک میان کارورزان و همچنین میان آن‌ها و بیماران را تغییر داده‌اند.

استفاده از فناوری‌های اطلاعات

استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات انعطاف‌پذیری و ظرفیت خیلی بهتری برای کنترل، ارزیابی و مدیریتِ قوی‌تر و ظریف‌تر سلامت و تن‌درستی شخصی ارائه می‌کند. علاوه بر این، جمع‌آوری و پردازش مقدار بیشتری از اطلاعات را ممکن می‌سازد و همچنین استفاده از منابع لازم برای درمان بیماری را تسهیل می‌کند تا امکان بروز عوارض جانبی را به‌حداقل برساند و در نتیجه، روند درمان را امن‌تر می‌کند.

به‌هرصورت، با وجود این‌که بسیاری از پیشرفت‌های فناوری به سلامت کمک می‌کنند و زندگی روزمره را راحت‌تر می‌سازند، استفاده‌ی بی‌رویه از فناوری در محیط روزمره‌ی زندگی می‌تواند آثاری منفی روی بدن انسان بگذارد. علاوه بر این، روشی که فناوری‌ها می‌توانند رابطه‌ی کارورز/بیمار و مراقب/کارورز را تغییر دهند موضوعی است که نیاز به تحقیقات بیشتر دارند. همین را می‌توان در مورد جنبه‌های سازمانی خدمات سلامت هم گفت؛ مثل میزان درگیری بیمار و پزشک در فرآیند‌، استفاده از فرآیند، پذیرش و ادامه‌ی این روند.

کمک‌های فناوری به ارتقای سلامت

طبق کار انجام‌شده در مطالعات سیاست سلامت او.ای.سی.دی. (۱۱، ۲۰۱۰) «یافته‌ها نشانگر منافع بالقوه‌ی به‌کارگیری فناوری ارتباطات است.» حوزه‌های نشان‌داده‌شده در آن گزارش شامل کیفیت بهبود‌یافته‌ی سلامت، هزینه‌های کلینیکی و اداری کاهش‌یافته، زمان کاهش‌یافته بین تشخیص و درمان و شیوه‌های نوین مراقبت می‌شود.

منافع واضح‌اند. مدت ماندن در بیمارستان کم می‌شود و بنابراین کیفیت زندگی مردم بالاتر می‌رود، لیست‌های انتظار کوتاه‌تر می‌شوند و بهره‌وری کارورزان بالا می‌رود. یکی دیگر از خدمات فناوری به ارتقای سلامت، انتشار سریع اطلاعات است، هر چند در برخی موارد ممکن است اثرش به آن خوبی که به‌نظر می‌رسد نباشد.

علاوه بر این، فناوری‌ها موجب تسهیل شناخت بهتر از بیماری یک نفر، استفاده‌ی صحیح از خدمات سلامت، پایبندی خیلی بهتر به درمان، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های مربوط به سلامت، بهبود پشتیبانی و حمایت اجتماعی، اشتراک‌گذاری، همراهی و رابطه‌ی متقابل به دست می‌دهد. یکی دیگر از منافع استفاده از فناوری برای ارتقای سلامت این است که بیماران و خویشاوندانشان می‌توانند تجربه‌ی خود از بیماری (مثل تغییرات بدن و عوارض بیماری) را به‌اشتراک بگذارند.

محدودیت‌ها و نقاط ضعف استفاده از فناوری در ارتقای سلامت

با این‌که هیچ‌کس شک ندارد حمایت از آموزش سلامت به‌واسطه فناوری‌ها و شبکه‌های اجتماعی، ابزاری خوب برای دسترسی به محتوا با موضوع سلامت هستند، مردم باید از نگاه نقادانه به محتوا و دقت پیرامون کیفیت اطلاعات آگاه شوند.

گاهی ممکن است اطلاعاتی که مردم می‌یابند پیامدهایی منفی داشته باشد. برای نمونه دل‌مشغولی نوجوانان به ظاهر بدنشان که می‌تواند به رفتار ناسالم قلمداد شود. تحقیقات نشان می‌دهد جوانان فناوری‌ها را به‌عنوان یک ابزار انتقال پیام درمورد ارتقای سلامت یا پیشگیری از بیماری نمی‌پذیرند اما آن را به‌عنوان منبع اطلاعات پیرامون چگونگی خوب به‌نظررسیدن می‌پذیرند.

یکی از پیامدهای توسعه‌ی فناوری سلامت این بوده که فعالان این حوزه اعتنایی به دلالت‌های اخلاقی رویه‌های مدرن ندارند. یک نمونه از مسائل اخلاقی این است که احتمال انتشار اطلاعاتی که به‌صورت دیجیتال ثبت و ضبط می‌شود بیشتر است و به‌این‌ترتیب در را به‌روی مشکلات مربوط به محرمانگی باز می‌کند.

جزئیات علمی

این واقعیت را هم اضافه کنید که از نظر برخی نویسندگان منابع اطلاعاتی جزئیات علمی ندارند که باعث می‌شود مقایسه‌ی متون و بررسی صحتشان برای کاربران معمولی ابزارهای آموزشی دشوارتر شود.

ریشه‌ی یکی دیگر از محدودیت‌های استفاده از فناوری‌ها برای ارتقای سلامت، در این واقعیت است که تأثیر واقعی فناوری‌های سلامت فقط در تحقیقات کوتاه و پراکنده تجزیه‌وتحلیل می‌شود. کارورزان حوزه‌ی سلامت از این مسئله آگاه‌اند. بنابراین لازم است تحقیقات بیشتری صورت گیرد، همان‌طور که لازم است یک نظام سنجش بر اساس تحقیقات گسترده‌تر با محدودیت‌های کمتر ایجاد شود.

یکی از خطراتی که مایلیم موردتأکید قرار دهیم، این واقعیت است که مردم برای یادگیری درمورد بیماری‌هایشان به فناوری‌های پرتعداد ارائه‌دهنده‌ی اطلاعات سلامت اعتماد می‌کنند. تشخیص‌ها و درمان‌های حاصل از این یادگیری ممکن است اشتباه باشد و یا حتی بدتر، منجر به عواقبی جدی و حتی مرگ شوند.

پایان پیام