منابع آب تجدیدشونده در ایران

منابع آب تجدیدشونده در ایران

به گزارش پایگاه خبری گلونی، اندیشکده تدبیر آب ایران کتابی با عنوان «چرخه آب» منتشر کرده است. در این کتاب پژوهشی آمده است:

قبل از ارائه ارقام و اطلاعات اجمالی در خصوص منابع آب تجدیدشونده در ایران بی‌مناسبت نیست که مقایسه‌ای بین بارندگی متوسط جهانی و بارندگی متوسط در سطح کشور صورت گیرد.

بر مبنای اطلاعات جمع‌بندی شده میزان متوسط درازمدت بارندگی در سطح دنیا معادل ۷۵۰ میلی‌متر در سال و مقدار نظیر آن در سطح کشور ایران حدود ۲۵۰ میلی‌متر است.

به عبارت دیگر مقدار ریزش‌های جوی در سطح ایران از نظر ارتفاع ریزش‌ها نسبت به ارتفاع ریزش‌ها در سطح جهانی حدود یک سوم است.

این موضوع به دلیل قرار گرفتن ایران در کمربند کم باران جهان می‌باشد. در تبیین علل وجود این کمربند کم باران لازمست توضیح مختصری ارائه گردد.

مدت زمان تجدیدشوندگی منابع آب موجود در کره زمین

بطوریکه قبلاً نیز اشاره شده، مهمترین نیروی پیش برنده در چرخه آب، انرژی خورشید است. شدت این انرژی در بخش‌های استوایی کره زمین حداکثر و در قطبین حداقل است.

به علت چنین تفاوتی هوای گرم شده در منطقه استوایی که مرطوب نیز هست به دلیل انبساط صعود نموده و در ارتفاع بین ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری از سطح زمین به طرف قطبین حرکت می‌نماید.

در مقابل، هوای سرد قطبی نیز در نزدیکی‌های سطح زمین به طرف مناطق استوایی سرازیر می‌گردد.

علت اصلی خشکی ایران، وجود توده هوای”پرفشار جنب حاره‌ای” در حوالی عرض جغرافیایی ۳۰ درجه شمالی است که کشور را با وسعتی معادل ۱۶۵ میلیون هکتار، عمدتا متشکل از کوهستان‌ها و بیابان‌ها، تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

بیشتر بیابان‌های کره زمین شامل کویر لوت، صحرای آریزونا، بیابان‌های شیلی در محدوده این عرض جغرافیایی در نیمکره شمالی و جنوبی گسترده هستند. الگوهای  ریزش‌های جوی و شرایط اقلیمی در این مناطق  تحت تاثیر این مؤلفه پرفشار است.

ایجاد مناطق پر فشار در این باند از عرض جغرافیایی بر روی کره زمین، ماحصل تابش خورشید، چرخش زمین و ایجاد نیروهای مؤثر بر جریانات هواست.

این عامل سبب می شود که شرایط ایجاد ریزش‌های جوی کمتر حادث گردد. لذا عمده مناطقی که در این محدوده جغرافیایی واقع هستند، جزو مناطق کم باران دنیا هستند.

منابع آب تجدیدشونده در ایران

با عنایت به مقدمه فوق ذیلاً اطلاعات مربوط به منابع آب تجدید شونده در ایران ارائه می‌گردد:

بنابه تعریف متوسط سالانه مجموع جریان‌های سطحی رودخانه‌ها و آب نفوذی مستقیم به آبهای زیرزمینی با منشاء ریزش‌های جوی بعلاوه مجموع جریان‌های سطحی و زیرزمینی طبیعی ورودی با منشاء خارجی، منابع آب تجدیدشونده در محدوده حاکمیت یک کشور را تشکیل می‌دهد.

به استناد اطلاعات موجود مشخصه‌های اصلی ریزش‌های جوی و فرایند تبدیل آنها به منابع آب تجدید شونده با منشاء داخلی در سطح کشور به شرح زیر است:

میانگین سالانه حجم آب حاصل از ریزش‌های جوی در قلمرو سرزمینی: ۴۱۲ میلیارد مترمکعب

میانگین تبخیر و تعرق از ریزش‌های مذکور: ۲۹۴ میلیاردمترمکعب

جریان‌های سطحی خالص از حجم ریزش‌های حاصل: ۹۳ میلیاردمترمکعب

نفوذ مستقیم از ریزش‌های جوی به آبخوان‌های کشور: ۲۵ میلیاردمترمکعب

بطوریکه ملاحظه می‌شود حدود ۷۱ درصد از حجم ناشی از ریزش‌های جوی به صورت تبخیر و تعریق از دسترس خارج می‌شود و تنها ۲۹ درصد یعنی ۱۱۸ میلیارد مترمکعب از حجم ریزش‌ها به صورت آب سطحی و تغذیه زیرزمینی به طوربالقوه به عنوان منابع آب تجدیدشونده با منشاء داخلی در اختیار ساکنین کشور قرار می‌گیرد.

علاوه بر منابع آب حاصل از ریزش‌های جوی در محدوده سرزمین، حدود ۱۲ میلیارد مترمکعب جریان‌های سطحی یا با قطع مرزها وارد کشور می‌شود و یا به صورت رودخانه‌های مشترک مرزی جریان پیدا می‌نماید.

در مورد میزان آب زیرزمینی ورودی به کشور اطلاعات موثق و مستند موجود نیست.

بدین ترتیب مجموع منابع آب تجدید شونده کشور به ۱۳۰ میلیارد مترمکعب در سال بالغ می‌شود و در واقع سرمایه اصلی پایداری حیات در سرزمین ایران را این حجم آب تشکیل می‌دهد.

پایان پیام