لک های لرستان و لک داغستان ارتباطی با هم دارند؟

لک های لرستان و لک داغستان ارتباطی با هم دارند؟

به گزارش پایگاه خبری گلونی، عیسی قائدرحمت نوشت: خطاهای ناشی از شباهت اسامی اخیرا در موارد متعددی مثل لک و لاک، سگوند و سکا، بختیاری و باکتریا، کاسیان و کاسی و غیره دامن‌گیر لرستان‌شناسی شده است.

لک‌ ها یا لاک‌های داغستان از نظر زبانی و نژادی در گروه قفقازی قرار می‌گیرند، حتی هندواروپایی هم نیستند چه برسد به این که ارتباطی با ما داشته باشند.

داغستان بخشی از قفقاز و یکی از جمهوری‌های خودمختار وابسته به فدراسیون روسیه است. قفقاز منطقه‌ای است کوهستانی در جنوب‌غربی روسیه، که از غرب به دریای سیاه و آزوف، از شرق به دریای خزر، از شمال به اراضی پست کوما ـ مانیچ و از جنوب به ایران و از جنوب غرب به ترکیه محدود می‌شود.

این منطقه به وسیله رشته کوه‌های قفقاز بزرگ یا کوه‌های آب‌پخشان، به دو منطقه جداگانه قفقاز شمالی و قفقاز جنوبی [ماوراء قفقاز] تقسیم می‌شود (امیراحمدیان ۱۳۷۶: ۱۵). امروزه در سرزمین قفقاز کشورهای مستقلی به نام ارمنستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان و بخشی از روسیه قرار دارند.

کشور روسیه از مجموعه مناطق و جمهوری‌های نیمه خودمختار و خودمختاری درست شده، ناحیه قفقاز شمالی نیز شامل چندین جمهوری وابسته به کشور روسیه است.

در قفقاز شمالی واحدهای اداری و سیاسی قرار دارند که همه آن‌ها در ترکیب جمهوری فدراسیون روسیه و در جنوب‌غرب آن واقع شده‌اند این واحدها از شرق به غرب در امتداد رشته کوه‌های قفقاز به ترتیب عبارتند از: داغستان، چچن، اینگوش، اوستیای شمالی، کابارداـ بالکار، قره چی چرکس، آدیگه [آدیغه]. (امیر احمدیان ۱۳۷۶: ۱۰-۱۱)

منطقه اصلی مورد بحث ما، جمهوری داغستان، از جمهوری‌های فدرال روسیه است.

بیش از هشتاد درصد جمعیت داغستان مسلمان هستند اما از قومیت‌ها با زبان‌های مختلفی تشکیل شده‌اند.

در گزارش‌های سرشماری شوروی و تحلیل‌های دیگر آماری، اغلب اوقات اقوام داغستانی را در زیر یک مجموعه واحد با عنوان داغستانی ذکر می‌کنند.

این نام شامل این اقوام است:  آوارها، دارگین‌ها، کومیک‌ها، لک‌های یا لاک‌ها، لزگی‌ها، نوگای‌ها، طباسران‌ها، تساخورها، روتول‌ها، و آگول‌ها هستند(آکینر ۱۳۶۷: ۱۵۲).

از این ده قوم، دو قوم کومیک و نوگای در گروه زبانی و قومی ترکی [آلتایی] قرار  دارند بقیه آن‌ها از جمله لک‌ ها یا لاک‌های داغستان در گروه زبانی و قومی قفقازی می‌باشند (آکینر ۱۳۶۷: ۱۶۰).

لاک‌ ها یا لک‌ های داغستان

لک های لرستان و لک داغستان ارتباطی با هم دارند؟

یکی از قومیت‌های داغستان مردمی هستند که به زبان خودشان “لاک” یا “لک” خوانده می‌شوند، اما به روسی “لک تسی”، به زبان آواری “تومل”، به زبان دارگین “بولوغونی” و به زبان لزگی “یاخولوی” نامیده می‌شوند. قبلاً لک‌ها را به نام “قاضی کوموخ” یا “قاضی کومیک” می‌شناختند. (آکینر۱۳۶۷: ۱۸۸).

با توجه به مستندات به نظر می‌آید لاک یا لک‌ ها در ناحیه قفقاز بیشتر در کشور داغستان و غرب شهر دربند ساکن هستند.

لک‌های داغستان در بین اقوام آوارها و دارگین‌ها و رتولها و تساخورها محصور هستند.

لک‌های داغستان سنی مذهب و پیرو مکتب شافعی هستند. (آکینر ۱۳۶۷:۱۹۳). زبان ملی لک‌ های داغستان زبان لکی یا لاکی است و به گروه زبان‌های شمال خاوری قفقاز، گروه فرعی دارگین ـ لک تعلق دارد.

این زبان شامل پنج گویش است کوموخ، و تسخین، آشتقولی، وخلی، و بلخار؛ این گویش‌ها… واژگان زبان لک حاوی تعدادی لغات قرضی عربی، فارسی، ترکی، و همچنین روسی است (آکینر ۱۳۶۷: ۱۹۱).

نژاد و زبان اقوام قفقاز

دردسته بندی دیگری در صفحه ۱۶۰ کتاب “اقوام مسلمان شوروی” گروه های قومی مختلف ساکن داغستان عبارتند از:

۱ـ قفقاز ها: آوار ها (از جمله اخوخ ها، آندی ها و غیره) دارگین ها (از جمله قیتاق ها و قوبه چیها) لک ها، لزگی ها، چچن ها، روتولها، تساخور ها و آگول ها.

۲ـ ترک ها: کومیک ها، نوگای ها، تاتار ها و آذربایجانی ها.

۳ـ ایرانی ها: تات ها و ایرانی ها

۴ـ اسلاو ها: روس ها و اکرایین ها

۴ـ  سامی ها: یهودی ها

با توجه به این تقسیم بندی، لک های داغستان قومیت شان (نژاد و زبانشان) به دسته ایرانی تعلق ندارد. لک های داغستان حتی هندو اروپایی هم نیستند که به این طریق کوچکترین اشتراکات زبانی و نژادی با ما داشته باشند.

در جدول زیر نیز مشاهده می کنیم اقوام گوناگون با زبان های متفاوت در قفقاز زندگی می کنند.

در این منطقه حدود پنجاه گروه قومی وجود دارد که عمدتاً به سه خانواده زبانی تقسیم می‌شوند.

۱ـ « قفقاز (ایبر ـ قفقاز)». ۲ـ «هندو اروپایی». ۳ـ « آلتایی» (امیر احمدیان ۱۳۷۶: ۷).  این جدول با توجه به صفحات هفت و هشت کتاب جغرافیای قفقاز  تنظیم شده است و در این جدول هم تصریح شده که لک های داغستان، به گروه هند و اروپایی و منحصراً، ایرانی تعلق ندارند.

لک های لرستان و لک داغستان ارتباطی با هم دارند؟

ممکن است عدّه ای بگویند که لک های لرستان در هزاران سال پیش به قفقاز رفته و در طول سالیان، تغییر زبان و فرهنگ داده اند، در جواب آن ها باید گفت که در مورد نظر آنها هیچ سند و روایت تاریخی وجود ندارد.

در هیچ کتاب تاریخی، اشاره ای به مهاجرت آنها از ایران به قفقاز نشده است. در هیچ کتابی ذکر نشده که لک های داغستان ایرانی تبارند.

اتفاقاً در همین منابع موجود در داخل کشور، ذکر شده که آن ها و اجداد آنها (لاک های داغستان) بومی قفقاز هستند.

در کتاب اقوام مسلمان اتحاد شوروی در صفحه ۱۸۸ به صراحت گفته شده که: « لک ها، قوم بومی داغستان هستند».

و در ادامه برای تأکید بیشتر می افزاید: نویسندگان سده ی نهم و دهم عرب نظیر مسعودی از قومی به نام غومیک نام می‌برد که در ناحیه کنونی متعلق به لک ها [ی داغستان]  سکنی داشته اند و گمان می رود که اجداد لک های [داغستان] امروزی باشند (آکینر ۱۳۶۷: ۱۸۸).

در توضیح واژه غومیک لازم به ذکر است که قبلا لک ها [ی داغستان] را به نام قاضی کوموخ یا قاضی کومیک می شناختند(آکینر ۱۳۶۷: ۱۸۸).

در باب تشابه کلمه ای باید گفت با آن که کومیک ها و قاضی کومیک ها از نظر لغوی بسیار به هم شبیه هستند و با آن که آن ها در داغستان و در کنار هم سکنی دارند اما در بحث زبان و قومیت، هرگز آنها را یکی ندانسته و کاملا از هم جدا می دانند.

کومیک ها بر خلاف قاضی کومیخ ها ترک تبارند(آکینر ۱۳۶۷: ۱۸۹). کومیک ها در گروه زبانی و قومی، آلتایی (ترکی) قرار دارند در حالی که قاضی کومیک ها (لک های داغستان) در گروه زبانی و قومی قفقازی هستند.

جای تعجب است که پژهشگران قفقازی با وجود تشابه کلمه ای که بین کلمات کومیک و قاضی کومیک یا کومیخ وجود دارد آن ها را جدا می دانند اما معدودی از نظریه پردازان لرستان، لک های لرستان را با لک داغستان، بدون هیچ تحقیق و بررسی، یکی می دانند.

نتیجه‌گیری

لک های لرستان و لک داغستان ارتباطی با هم دارند؟

همان طور که دیدیم، مشهود است که لاک یا لک‌های داغستان از نظر قومی ( نژاد و زبان) جزء گروه زبانی و نژادی قفقازی هستند. گروه زبانی و نژادی قفقازی یک گروه جداگانه و متمایز از هند واروپایی است.

نژاد و زبان قومیت های ایرانی (از جمله مردم لرستان) زیرگروه هندو-اروپایی است، در حالی که لک‌های داغستان جزء گروه هندواروپایی نیستند، بنابراین لک‌های لرستان و لک‌های داغستان هیچ ارتباطی با هم ندارند، این صرفا یک «شباهت اسمی» طبیعی و غیر قابل اعتناء است.

همان طور که در اقصی نقاط جهان اقوام، طوایف یا افرادی با نام های شبیه لر، لک، ساکی، نورآباد، ایران، فارس، کُرد، گیلک، بیران، گوران، چگنی، بختیاری و غیره وجود دارد که غالبا کوچک ترین ارتباطی با همنام ایرانی شان ندارند.

همچنین در هیچ منبع و کتابی، درج نشده که لک های داغستان تبار ایرانی دارند یا مهاجرتی بین این دو منطقه صورت گرفته است.

روانشاد مرحوم محمد حسین آریا در سال ۱۳۶۷ کتاب اقوام مسلمان اتحاد شوروی را ترجمه کرده اند و یکی از اولین کسانی هستند که به این تشابه اسمی پی برده اند، اگر لک داغستان با لک لرستان کوچکترین ارتباطی با هم داشتند مسلما ده ها سال بیش روانشاد آریا، این ارتباط را در مقدمه یا در پاورقی یکی از صفحات کتابش درج می کرد، ایشان خود به لرهای لک زبان تعلق داشتند و مانند همه لک های لرستان به فرهنگ و زبان خود، آگاه و علاقمند بوده اند.

اگر ارتباطی مشهود می بود خود ایشان آن را مطرح می کردند. اما برای آن که با چشمی باز و ذهنی پژوهنده بنگرد؛ واقعا هیچ ارتباطی بین لک داغستان با لک های لرستان وجود ندارد.

فقط با توجه به تشابه اسمی که در بسیاری موارد وجود دارد، متأسفانه خیلی از دوستداران فرهنگ های بومی در اولین مشاهدات خود فوراً دچار فریب می شوند، مانند تشابه لفظی و کلمه ای ساکی لرستان با ساکی ژاپن یا نشابه کلمه ای سگوند با سکاها و هزاران مثال دیگر.

منابع:

• آکینر. شیرین (۱۳۶۷).  اقوام مسلمان اتحاد شوروی. ترجمه محمد حسین آریا. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
• امیر احمدیان. بهرام (۱۳۷۶). جغرافیای قفقاز. تهران: موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
•  دانشنامه آزاد اینترنتی ویکی پدیا (فارسی) fa.wikipedia.org

پایان پیام

منبع: هفته‌نامه سیمره