رودخانه های بزرگ لرستان را بشناسید و با حوضه آبخیز و آبریز آنها آشنا شوید
به گزارش پایگاه خبری گلونی حمید ایزدپناه در مجموعه سه جلدی تاریخ جغرافیایی و اجتماعی لرستان درباره رودخانه های بزرگ لرستان نوشته است:
رودخانه های بزرگ لرستان را بشناسید و با حوضه آبخیز و آبریز آنها آشنا شوید
وجود کوه‌های پربرف، چشمه‌های فراوان و جنگل‌های انبوه موجب اعتدال هوا در بخش‌های میانی و شمالی لرستان شده است.
هوای بخش‌های جنوبی تا اندازه‌ای خشک است و تابستان‌های گروهی دارد. در لرستان سه رود بزرگ جاری است که رودخانه‌های دیگر به یکی از آنها می‌پیوندند. این سه رود عبارتند از:
سزار یا دز
رودخانه های بزرگ لرستان را بشناسید
۱- سزار یا «دز» که حدفاصل میان بختیاری و لرستان است.
قسمتی از آب آن از کوه‌های بختیاری سرچشمه می‌گیرد و قسمتی دیگر از کوه‌های شمالی لرستان و سیلاخور جاری می‌شود.
و در محلی موسوم به «دورود» به هم پیوسته و پس از عبور از بستری پرپیچ و خم و صخره‌ها و تنگه‌های کوهستانی، آب‌های بخش پاپی و نیز رودخانه «دِم دِم» که از دهستان «مازو» سرچشمه می‌گیرد، در بر گرفته و به جانب خوزستان روان می‌شود، این همان رودی است که اینک سد بزرگ (دز) بر آن زده شده است.
کشکان یا کشکو
رودخانه های بزرگ لرستان را بشناسید
رودخانه های بزرگ لرستان را بشناسید و با خوضه آبخیز و آبریز آنها آشنا شوید
۲- رود کشکان که در گویش لری «کشکو» نامیده می‌شود، از کوه‌های «ازگنه» و «خاک مالگه» واقع در دهکده «قار» در بخش شمال خاوری لرستان، جریان یافته و به سوی باختر روان می‌شود.
سرچشمه اصلی این رود به نام «گُلیم سوز» مشهور است و وجه تسمیه آن به علت تراکم آب و سبزی رنگ آن است.
این رود در مسیر خود پس از عبور از بخش «چقلوندی» به ناحیه الیشتر وارد می‌شود. بستر آن در تمام مسیر عمیق و کوهستانی است و در الیشتر به نام «آب کاکارضا» معروف است.
رودخانه الیشتر که عمده آب آن از کوه «گرّی» و همچنین از سراب‌ها و چشمه‌های دشت الیشتر مایه می‌گیرد، در محلی موسوم به «ملک میرزا» واقع در دهستان «بسطام» به این رود می‌ریزد.
و نیز رودخانه «تیزاو» که از کوه‌های بخش دلفان جاری می‌شود، در شمال تنگه «گاوشمار» به آن می‌پیوندد.
و پس از عبور از تنگه، به سمت جنوب تغییر مسیر داده به بخش چگنی می‌رسد که از آن به بعد «کشکان» یا کشکو نامیده می‌شود. احتمال دارد نام کشکو از نام و واژه کاسویا کاسیت گرفته شده باشد.
رودخانه خرم‌آباد که سرچشمه اصلی آن از تنگه «رباط» است، پس از پیوستن آب چشمه‌های داخل شهر به آن، در ۴۴ کیلومتری جنوب باختری شهر خرم‌آباد، در منتهی الیه بخش چگنی، در شمال محلی به نام «تنگ تیر» به رود کشکان می‌ریزد.
قسمتی از آب «میان کوه» که به رودخانه «غزال» مشهور است، در دهکده «افرینه» پس ازتشکیل آبشاری، به ارتفاع نزدیک به ۲۰ متر، به این رود داخل می‌شود.
رود کشکان در غرب جلگه «جایدر» در محلی موسوم به «باباخوارزم» به سود پرآب صیمره پیوسته و از آن پس «صیمره» نامیده می‌شود.
سمیره یا صیمره
رودخانه های بزرگ لرستان را بشناسید
۳- رود صیمره: این رود پرآب‌ترین رود لرستان و غرب ایران است.
سرچشمه اصلی آن از کوه‌های شمال لرستان به نام «گرّی» است که به سمت خاک نهاوند جریان می‌یابد.
قسمت عمده آب آن از محلی است موسم به سراب گاماساب. از سویی، گاماس، از دو نام «گا» به معنای گاو و «ماس» به معنای ماهی ترکیب شده و آب را نیز به آنها افزوده‌اند که «گاماس آب» شده است. (سفرنامه راولینسون، ص ۱۹)
درباره این واژه، ابودلف هم در سفرنامه خود به ایران به آن اشاره دارد. او می‌نویسد:
«از همدان به نهاوند می‌روید. در این شهر یک گاو و یک ماهی سنگی زیبا موجود است و می‌گویند این دو مجسمه یا تندیس، طلسمی است که برای بعضی بیماری‌ها که در آن‌جا شیوع داشته ساخته شده است (سفرنامه ابودلف، ص ۶۹ و ۷۰).
باری، گاماساب اب‌های الوندکوه را نیز در برمی‌گیرد و در کوهپایه‌ها با بستری آرام به جانب باختر روان می‌شود.
در جنوب کرمانشاهان، آب رودخانه «قره‌سو» به آن می‌ریزد، سپس با تغییر مسیر به جانب جنوب، قسمتی از آب‌های ایلام و کوه مانشت و نیز رودخانه‌هایی که از دنباله غربی کوه «کور Kavar» جاری می‌شوند و آب رودخانه «کلم Kolm» به آن پیوسته به سمت جنوب خاوری روان می‌شود.
این رود به دلیل مسیر نسبتا طولانی در خاک صیمره به این نام مشهور شده است.
در منطقه باباخوارزم، رود «کشکو Kaško» به آن می‌پیوندد و در امتداد کوه کور با بستری گاه پهن و آرام و یا تنگ و پرخروش جریان می‌یابد.
تنگ‌ترین و پرشکوه‌ترین نقطه بستری آن در محل «پل تنگ» است.
محققان این پل عجیب‌ترین نقطه صیمره است، زیرا رود پس از جریان یافتن در بستری عریض و عمیق و محصور بر «فالزهای» خشن رودخانه، ناگهان جمع شده و در حوالی پل تنگ بستر خود را در مرمره‌ها حفر می‌کند، عمق مغاک‌ها و پرتگاه‌ها، گاه به ۴۰ متر می‌رسد و عرض آنها در بعضی نقاط بیش از سه متر نیست.
راولینسون معتقد است هنگامی که انتی‌گون، سردار مشهور اسکندر، از شهر «بدک Badak» به جانب ماد عقب‌نشینی می‌کرد، از روی همین پل عبور کرده است.
رود «زال Zāl» که از کوه‌های «کرکی» سرچشمه می‌گیرد و به علت تراکم، سبزرنگ است، با تغییر جهت به سمت باختر، پس از قطع جاده سراسری، در محلی موسوم به «دمشا» با سرعت و تندی‌اش که دارد، بستر آرام رود صیموه را می‌برد و به آن می‌پیوندد.
رود صیمره پس از گذشتن از آخرین تگه منتهی‌الیه غربی کوه «کور» به خاک خوزستان وارد شده در آن‌جا «کرخه» نامیده می‌شود.
کرخه در لرستان است
پایگاه خبری گلونی: کرخه وقتی تشکیل می‌شود که سیمره و کشکان یکی می‌شوند. در کجا؟ در جایی نزدیک باباخوارزم لرستان نزدیک چم مهر در جنوب غربی لرستان.
ملاک برای تشکیل کرخه، پیوستن کشکان خروشان به سیمره است و باقی رودهایی که در مسیر اضافه می‌شوند به کرخه می‌ریزند نه سیمره.
در تمام نقشه‌های رسمی کشور این نیز این گونه است و بعد از پیوستن کشکان و سیمره از نام کرخه استفاده شده است.
ما در گلونی واژه‌ای را بی‌دلیل و بی‌منطق و بی‌مطالعه به کار نمی‌بریم. لرستان ناگفته‌های بسیار دارد، آنها را بازگو خواهیم کرد.
پایان پیام
