شهر ایلخانی نوش‌آباد زیر چرخ خودروهای گردشگران در حال نابود شدن است
ایلخانیان، سلسله‌ای مغولی بودند که به فاصله سال‌های ۱۲۵۶ تا ۱۳۴۹ میلادی در ایران حکومت می‌کردند. ایلخانیان، شهرهای باشکوهی مثل سلطانیه بنا کردند که بسیاری از آن شهرها فرو پاشیده و به تپه‌های باستانی تبدیل شده‌اند و از این رو اطلاعات باستان‌شناسان در رابطه با شهرهای ایلخانی اندک است.
به گزارش پایگاه خبری گلونی، به نقل از ایسنا شهر ایلخانی نوش‌آباد که در فاصله ۱۰ کیلومتری این شهر و در دشت فیض‌آباد واقع شده، در سال ۱۳۸۴ با شماره ۱۳۵۹۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
در سال‌های اخیر اطلاعات تازه‌ای از معماری و شهرسازی ایلخانی در اثر کاوش‌های قلعه ایلخانی نوش‌آباد به دست آمده است که می‌تواند ویژگی‌های معماری و شهرسازی در این دوره را روشن کند.
این محوطه برخلاف شهرهای ایلخانی که در مکان‌های خوش آب و هوا بنا شده‌اند، در ناحیه کویر مرکزی و در مسیر دریاچه نمک ساخته شده است و به همین علت، دارای معماری محلی و منحصر به خود است.
این شهر از نوع شهرهای خدماتی- ارتباطی است که به مسافران در مسیر کویر جنوب به شمال خدماتی را ارائه می‌کرده است.
شهر ایلخانی نوش‌آباد زیر چرخ خودروهای گردشگران
این روزها به علت بی‌توجهی مسئولان محوطه تاریخی نوش‌آباد به عنوان تفرجگاه در زیر چرخ خودروهای گردشگران در حال نابودی است.
برای بررسی بیشتر این موضوع خبرنگار ایسنا با ر ضا نوری شادمهانی- عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان، مجید منتظر ظهوری- عضو گروه باستان شناسی شهر ایلخانی نوش‌آباد و مهدی اسماعیل‌زاده – مسئول کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر نوش‌آباد به گفت‌وگو پرداخت که در ادامه می‌خوانید:
عضو هیئت علمی گروه باستان شناسی دانشگاه کاشان گفت: محوطه تاریخی فیض‌آباد، که از عصر ایلخانی است به جهت مطالعات شهرسازی ایرانی در این دوره تاریخی، بسیار قابل توجه است.
نوری شادمهانی اظهار کرد: فضای ارگ که سه سال پیش در این قلعه شناسایی شد در سنت شهرسازی ایرانی مهم‌ترین بخش یک شهر محسوب می‌شود و از این نظر این ارگ برای باستان شناسان و گردشگران مهم است، مخصوصاً اینکه هیچ شهر ایلخانی باقی نمانده که ارگ آن‌ها پابرجا باشد.
وی افزود: در کاوش‌های امسال، بقایای یک شاه‌نشین که محل زندگی حاکم شهر بوده را کشف کردیم. این بنای خشتی با کف و اندود گچی، متشکل از فضایی مستطیل شکل با پاطاق های بزرگ است و سقف آن در زمان برپایی با طاق آهنگ و گنبد پوشش داشته و جهتی شرقی – غربی دارد.
عضو هیئت علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان، تصریح کرد: ابعاد تقریبی این ارگ با محاسبه بخش کاوش نشده ۱۰×۲۰ متر است، که کاربری آن فعلاً ناشناخته و نیازمند به کاوش در بخش غربی است، ولی به احتمال زیاد این بنا متعلق به طبقه ممتاز جامعه بوده است.
سرپرست گروه باستان شناسی قلعه فیض‌آباد، گفت: حاصل کاوش‌ها، کشف یک واحد ساختمانی است که از اتاق‌های تو در تو با ابعاد مختلف تشکیل شده که دارای یک ورودی مشترک است و دارای یک پلکان در قسمت جنوبی بوده که دسترسی به بام را میسر می‌کرده است.
وی افزود: پیِ همه بخش‌های ساختمان، از جنس چینه ساخته شده که قبل از رسیدن به محل پاطاق با یک تغییر در مصالح با خشت جایگزین شده‌اند که معماری ایجاد دیوارها از چینه و سقف از خشت، شیوه‌ای است که سابقۀ کهنی در مناطق کویری دارد که از سرمای زمستان و گرمای تابستان جلوگیری می‌کند.
نوری شادمهانی تاکید کرد: خشت‌های استفاده شده در این ساختمان، دارای اندازه استاندارد با ابعاد ۵×۲۵×۲۵ سانتیمتر است و چینشی به دو صورت رجچین و هرّه ای دارند. شیوۀ اجرای طاق‌های به کاررفته در این اتاق‌ها به شیوۀ ضربی است.
وی گفت: در یکی از اتاق‌ها، تنوری به دست آمد و کفی که بخش‌هایی از آن پوشیده از خاکستر بود که می‌توان آن را قسمتی از فضای مطبخ تلقی کر د. تعیین کاربری قطعی برای سایر اتاق‌های ساختمان به دلیل اینکه بخش‌هایی از این واحد ساختمانی در خارج از ترانشه واقع شده، مقدور نیست.
نوری شادمهانی تصریح کرد: در کاوش امسال توانستیم در عمق ۴ متری از سطح زمین اشیا سفالین و برنزی سالم به دست آوردیم و ابریق سفالی به شکل خروس که احتمالاً متعلق به عصر سلجوقی است. این ابریق قابل مقایسه با ابریق سفالی موزه ویکتوریا و آلبرت انگلستان است.
همچنین مجید منتظر ظهوری- عضو گروه باستان‌شناسی شهر ایلخانی نوش‌آباد، گفت: شهر ایلخانی نوش‌آباد، یک واحد ساختمانی است که از فضاهای خدماتی بهره‌مند بوده است. فضاهایی که با توجه به ابعادشان می‌توانسته به یک خانۀ روستایی تعلق داشته باشند و به علت حرکت شن‌های روان در همان عصر ایلخانی متروک و به تدریج مدفون شده است.
وی اظهار کرد: قدمت این محوطه با توجه به داده‌های سطحی و برخی شواهد حاصل از کاوش، مثل سفالینه‌ها، به سده‌های هفتم تا نهم هجری قمری می‌رسد که در همان حوالی زمانی به علت نامشخص متروک شده است. فقدان مواد فرهنگی و آثار مرتبط با فعالیت‌های روزمره و خانگی به روشنی نشانگر ترک آگاهانۀ محوطه است.
وی افزود: محوطه فیض‌آباد واقع در شهر نوش‌آباد از سال ۹۱ برای حفاری آموزشی مناسب تشخیص داده شد و با اخذ مجوز از پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی کشور هر سال به مدت یک فصل کاوش در آن انجام می‌گیرد.
این عضو گروه باستان شناسی شهر ایلخانی نوش‌آباد، تصریح کرد: در کاوش‌های پنج فصل گذشته، بقایای یک شهر از دوره ایلخانی در این محوطه به دست آمده که حدوداً به ۷۰۰ سال پیش تعلق دارد و بر اساس تحلیل یافته‌ها، تنها شهر باقی مانده از این عصر تاریخی است که ارگ حکومتی دارد و در قسمت ترانشه شمالی بخشی از یک ساختمان حاکم نشین را حفاری کردیم.
منتظر ظهوری افزود: احتمال دارد در زیر لایه سلجوقی آثار دیگری از دوره‌های قدیمی‌تر و حتی آثار ساسانی وجود داشته باشد که این احتمال لایه نگاری را ضروری می‌کند.
مهدی اسماعیل‌زاده – مسئول کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر نوش‌آباد نیز گفت: هر چند که نوش‌آباد را با مجموعه باستانی شهر زیر زمینی آن می شاسند، اما شناسایی محوطه ایلخانی در شمال این شهر روایت دیگری از پیشینه تمدنی نوش‌آباد است که باید شناسایی و حفظ شود.
وی اظهار کرد: با وجود آنکه شهر ایلخانی نوش‌آباد، طی شش سال مورد کاوش و مطالعه باستان شناسان دانشگاه کاشان قرار گرفته است، اما هنوز به علت بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی آران و بیدگل به عنوان تفرجگاه در زیر چرخ خودروهای گردشگران در حال نابودی است.
اسماعیل زاده افزود: مهم‌ترین موضوع در شرایط فعلی، حفظ و نجات بخشی این محوطه ۴۲ هکتاری از تخریب‌های انسانی و طبیعی است. همچنین تعیین حریم آن از دیگر ضرورت‌های حفظ این اثر تاریخی است که به اعتقاد کارشناسان، منحصر به فرد و کم نظیر است.
مسئول کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر نوش‌آباد، تصریح کرد: شورای اسلامی شهر نوش‌آباد، آمادگی آن را دارد که با دانشگاه کاشان، تفاهم‌نامه همکاری امضا کرده و این محوطه تاریخی حفظ و به عنوان پژوهشگاه معماری در اختیار پژوهشگران و باستان شناسان قرار گیرد.
اسماعیل‌زاده گفت: با توجه به اهمیت موضوع به عنوان یک اثر ملی که به همه ایران تعلق دارد، به عنوان مسئولیت اجتماعی خود نسبت به حفظ آثار تمدنی، مصوبه شورای اسلامی شهر نوش‌آباد در قالب نامه‌ای به دانشگاه کاشان اعلام شده است.
شهر ایلخانی نوش‌آباد زیر چرخ خودروهای گردشگران
گزارش از؛ سید جلال جلیلی، خبرنگار ایسنا- منطقه اصفهان
