ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور توسط اندیشکده تدبیر آب ایران منتشر شد

ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور توسط اندیشکده تدبیر آب ایران

به گزارش پایگاه خبری گلونی، اندیشکده تدبیر آب ایران جزوه‌ای منتشر کرده است با نام ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور.

سخن آغازین جزوه ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور توسط اندیشکده تدبیر آب ایران

ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور

بررسی‌های گسترده اخیر در سطح جهانی نشان داده است که کاستی‌های حکمرانی آب می‌تواند تأمین نیازهای پایه انسانی و محیط‌زیستی را مختل، رشد اقتصادی را کاهش، عملکرد و اثربخشی را کم، سرمایه‌گذاری در بخش آب را با دلسردی و مشارکت گروداران در فرایند تصمیم‌گیری را با سرخوردگی مواجه کند.

به راستی این مفهوم بدین پایه از اهمیت را چگونه باید تعبیر کرد؟ و این تعبیر در نظام معرفتی مدیریت توسعه و مدیریت آب کشور از چه ریشه‌ها و پیشینه‌ای برخوردار است؟ چنین سئوالاتی، دغدغه شناخت و بررسی نظام حکمرانی آب کشور را در اندیشکده تدبیر آب ایران تقویت کرد.

به مرور زمان و با اطلاع بیشتر از مفاهیم و روش‌های تحلیلی و برنامه‌ریزی در این زمینه، برای اندیشکده اهمیت شناخت از شرایط حکمرانی و مدیریت آب کشور و نحوه شکل‌گیری کاستی‌های آن بیشتر شد.

چون روایت‌های متفاوتی از مفهوم حکمرانی وجود دارد و این می‌تواند مانع مهمی در مسیر ارزیابی از حکمرانی آب کشور و برنامه‌ریزی برای اصلاح آن باشد، لازم شد موضوع از دیدگاه واحد و مشخصی به صورت منسجمی تدوین شود.

بررسی تجربیات گسترده جهانی در ارزیابی وضعیت حکمرانی آب کشورهای مختلف نیز نشان از آن دارد که تمامی آنها به نوعی به روایت، چارچوب یا مدل مفهومی ویژه خود اتکا کرده‌اند.

بنابراین چون اندیشکده برای تهیه برنامه کلان خود درصدد بررسی وضع موجود حکمرانی آب کشور بود، ناگزیر شد تا روایت مفهومی و تحلیلی خود را به صورت چارچوب‌های منسجم در اختیار داشته باشد.

این روایت هم‌اکنون در مقاله جداگانه‌ای تدوین و از طریق سایت اندیشکده در دسترس عموم قرار گرفته است.

از نگاه اندیشکده به حکمرانی آب، سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و ساز و کارهایی که بر چرخه آب تأثیر دارند، بسیار فراتر از مدیریت آب هستند.

بنابراین در چارچوب مفهومی اندیشکده با نگاه کلان به جامعه، حکمرانی به مفهوم تنظیم روابط دولت با بخش خصوصی و نهادهای اجتماعی برای ایجاد و اعمال اقتدار در نظر گرفته شده است. از این نگاه، غرض روشن‌کردن مفاهیم مرتبط با حکمرانی در نظام سیاسی داخلی و اداره امور یک کشور با تکیه بر حوزه آب است.

همچنین تأکید بر آن است که نظام حکمرانی اصلاح‌پذیر دولت‌محور، در هنگام رویارویی با شرایط بحرانی، روابط میان کنشگران اصلی (حکومت، بخش خصوصی و نهادهای اجتماعی و غیر دولتی) و فضای فعالیت‌ها را به گونه‌ای اصلاح کند که ورود داوطلبانه ساير عاملان و کنشگران (به جز دولت یا حکومت) ممکن و تسهیل شود تا کارهای معطل‌مانده یا نارسا به سرانجام برسد، و از آن مهم‌تر، تدابیر لازم برای یادگیری و توسعه ظرفیت‌ها نیز اتخاذ شود.

بدین ترتیب رویکرد انتخاب‌شده توسط اندیشکده، کار دگرگونی و بازساخت حکمرانی آب را در حد یک فرایند اجتماعی گسترده و پیچیده‌، و بهره‌مند از گفت ‌و‌ گوهای چندجانبه مردمی، مذاکره و مشارکت شهروندی در انتخاب الگو و هدف‌ها و اصلاح مسیر بر اساس یادگیری جمعی مورد توجه قرار می‌دهد.

در این رویکرد توجه به دگرگونی نهاد حکمرانی در مسیر افزایش کارآیی آن اهمیت بسزایی دارد. کارآمدی هر نهاد به قواعد حاکم بر آن و تبعیت اعضا از آن قواعد بستگی دارد.

ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور

در رفع کاستی‌های کارآمدی نهاد حکمرانی آب باید به عوامل و مؤلفه‌های متعددی توجه کرد.

از جمله برای اصلاح یا بهبود نظام حکمرانی و دستیابی به حکمرانی مؤثرآب، اصلاح قواعد یا ظرفیت حکمرانی در سطوح رسمی کافی نیست و باید به قواعد غیر رسمی و دیگر عوامل مؤثر در پذیرش و تبعیت کنشگران اصلی نیز توجه داشت.

در مدل مفهومی اندیشکده، دلایل این توجه با مراجعه به دو مفهوم سرمایه اجتماعی و ساز و کارهای اعمال تصمیمات تبیین شده است.

در چارچوب تحلیلی اندیشکده که برای تحلیل شرایط موجود و تعیین کاستی‌های اصلی آن تدوین شده، نقطه کانونی و تمرکز بر مفهوم اقتدار و عوامل مؤثر بر ایجاد و اعمال آن در نظام حکمرانی است.

این محوریت از بررسی تحلیلی مؤلفه‌های نهاد حکمرانی و وضعیت عمومی نظام حکمرانی آب کشور استنباط شد.

در ادامه تهیه چارچوب تحلیلی اندیشکده که شرح آن در این مقاله می‌آید، با بررسی و انتخاب روش ارزیابی حکمرانی آب، اجزا و عناصر بیشتری به این چارچوب اضافه شد که در واقع زیرمجموعه‌های تحلیل شکاف نظام حکمرانی موجود می‌باشند و عبارتند از:

ساختار اداری، سیاست‌ها، قوانین و مقررات، هدف‌گذاری، تأمین مالی، پاسخگویی، اطلاعات و ارتباطات، ظرفیت‌ها و مشارکت. برای شناخت بیشتر و تحلیلی‌تر از نظام حکمرانی کشور، به نتایج مطالعات و اسناد موجود در اين زمينه مراجعه و از دانش خبرگی برای اخذ نتایج ارزیابی مقدماتی استفاده شده است.

کتابچه حاضر نخستین‌بار در آذرماه سال ۹۳ انتشار یافت. اکنون پس از گذشت یک سال، نسخه جدید با افزودن خلاصه مدیریتی، بازترسیم شکل‌ها، ساماندهی برخی از مطالب در قالب جدول، تدقیق منابع و اعمال اصلاحات عرضه می‌شود.

ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور

 اندیشکده از زحمات آقای انوش نوری اسفندیاری در بررسی و تدوین متن ارزیابی نهاد، ساز و کار، خصوصیات و اقتدار و شکاف‌های نظام حکمرانی آب کشور و از زحمات مشترک آقایان عباسقلی جهانی و انوش نوری اسفندیاری برای انتخاب روش‌شناسی و انجام ارزیابی جزئی‌تر از کاستی‌های نظام‌مند از مدل تحلیلی تکمیل‌شده اندیشکده در قالب جداول تهیه‌شده به این منظور صمیمانه تشکر دارد.

همچنین از زحمات آقای محمد ارشدی در آماده‌سازی چاپ اول، و آقای حمید پشتوان در ویرایش جدید مقاله قدردانی می‌شود.

امید است این گام کوچک مورد توجه جامعه متخصص و غیر متخصص، مسئولین اجرایی و سیاست‌گذار و به ویژه گروه‌های مختلف بهره‌بردار منابع آب قرار گیرد و با ارسال نظرات اصلاحی خود مایه دلگرمی و مساعدت ما را در پیمودن این مسیر فراهم کنند.

               اندیشکده تدبیر آب ایران

ادامه و بخش‌های دیگر این جزوه را می‌توانید اینجا بخوانید.

پایان پیام