خرم آباد را بشناسید؛ همه چیز که باید درباره این شهر بدانید
خرم آباد را بشناسید؛ همه چیز که درباره این شهر باید بدانید
خرم آباد شهر تاریخ و طبیعت است. گوشه گوشه این شهر می‌تواند ما را شگفت‌زده کند.
سرسبزی، آب‌وهوای دلپذیر و معتدل، مردمان دلپاک و مهمان‌نواز، ده‌ها اثر تاریخی و گردشگری از ویژگی‌های این شهر است.
خرم آباد
خرم آباد بیست‌وسومین شهر پرجمعیت کشور و پرجمعیت‌ترین و بزرگترین شهر لرنشین است.
شهر خرم آباد در ارتفاع ۱۱۷۰ متری از سطح دریا در میان دره‌ای به طول ۱۵ کیلومتر و عرض ۱۲ کیلومتر قرار دارد.
قسمت میانی دره که مرکز شهر هم محسوب می‌شود، حداقل ۱/۵ کیلومتر و حداکثر ۳ کیلومتر عرض دارد.
در این دره ۱۵۰ سایت باستان‌شناسی شناسایی شده که استمرار سکونت انسان از دوره پارینه سنگی تا عصر حاضر را نشان می‌دهد.
اداره کل میراث فرهنگی و صنایع گردشگری و پژوهشکده باستان شناسی در پی ثبت دره در فهرست آثار جهانی هستند.
آب و هوا و در کل جغرافیا در شکل‌گیری شهر خرم آباد تاثیر زیادی داشته است.
وجود رودهای دائمی، چشمه‌های فراوان، غارها و پستی و بلندی‌های امن و وجود پوشش گیاهی شرایط را برای زندگی در این این دره فراهم کرده بود.
شاپورخواست
آپارات گلونی را دنبال کنید
خرم آباد را بشناسید؛ همه چیز که درباره این شهر باید بدانید
تاریخ‌نویسان، جغرافی‌دانان و مورخان در مورد خرم آباد و سرگذشت مردمانی که در طول تاریخ در دره خرم آباد می‌زیسته‌اند مطالب بسیاری نوشته‌اند. مطالبی که گاه ضدیت دارند و البته گاهی در یک نکته مشترک هستند.
نقطه اشتراک بیشتر مورخان این است که خرم آباد کنونی از خرابه‌های شهر شاپورخواست سر برآورده است.
سید فرید قاسمی محقق سرشناس خرم آبادی در کتاب خرم اباد شناخت خود در مورد شاپورخواست نوشته است:《محققان و و تاریخ‌نگاران سلف نام شاپورخواست را به صورت‌های گوناگون (سابرخواس، سابرخواست،سابورخواست، شابورخواست، شاپورخوست، سابرآباد، شاپورآباد و…) ضبط کرده‌اند. این شهر در روزگار ساسانی در قلمرو استان پهله/پهلو و یا بنابر پژوهش موسی خورونی، بخشی از کوست خوربران بود و منطقه‌ای که شاپورخواست در قلمرو آن قرار داشت مهرگان کدک/مهرجان قذق می‌نامیدند.
سال‌های ۲۱ تا ۲۶ قمری به مرور لرستان در قلمرو اسلام قرار گرفت.
خلیفه عباسی برای تمرکززدایی قدرت و گردآوری آسان‌تر مالیات، سرزمین لرنشین را به لر کوچک و لر بزرگ تقسیم کرد.
شاپورخواست در این تقسیم‌بندی جز لر کوچک محسوب می‌شد.
آنچه از شاپورخواست باقی مانده بناهای سنگی یا بازمانده‌هایی از این بنا مثل دیوار، کتیبه، نهر، مناره، پل، دژ، آسیاب، بقایای ابرسانی و راه فاضلاب شهر هستند.
سکه‌هایی که تاکنون از شاپورخواست به دست آمده متعلق به دو سلسله اسلامی بنی حسنویه و بنی کاکویه است.
شهر از شمال به سنگ نبشته و از جنوب به آسیای گبری ختم می‌شد که این دو یه عنوان یادگار شاپورخواست باقی مانده‌اند.
در سده پنجم تا هفتم هجری رونق خود را از دست می‌دهد.
خرم آباد را بشناسید
به دلایلی که دقیقا مشخص نیست مردم کم‌کم جنوب دره خرم آباد که اکنون محلات شقایق، قاضی آباد، پشته، خیرآباد، تیربازار و ماسور قرار دارند را رها کردند و در غرب دژ شاپورخواست شهری جدید ساخته شد.
این کوچ به احتمال زیاد بر اثر ناامنی بوده است و مردم شهر به کنار دژ آمده‌اند که امن‌ترین جای ممکن بوده است.
نام خرم آباد هم محل مناقشه است. گروهی خرمدینان را پایه‌گذار شهر جدید می‌دانند.
فرید قاسمی در معرفی خرم آباد می‌نویسد:《خرم دینان برای پیشروی خود به سوی خاک عراق شهری را بنا نهادند و نام خرم آباد نشانگر آن است.
«خرم» یان به زعامت بابک خرمدین به《آباد》ی مبادرت کرده‌اند. از خرمشاه نیز نام برده‌اند.
برخی اما حکایت‌های دیگر را باور دارند. خورمووه/خورموئه را ماوای خورشید/شجاع‌الدین خورشید سرسلسله اتابکان لر کوچک و یا خورمووه را خورشید و ماه می‌پندارند.
قولی وجود دارد مه بر گداگرد دژ قلعه دیگری به نام دوازده برجی بوده و شهر در میان ان حصار دوازده‌برجی و باروهای قلعه‌ای که بعدها فلک‌الافلاک نامیده شد، برپا گردیده است.》
در این دوازده برجی دروازه‌هایی بوده است که برخی از دروازه خوز و دروازه گرداب نام برده‌اند.
پشت بازار و دلاکی (درب دلاکان) نخستین محلات شهر بودند که تاکنون به همین نام باقی مانده‌اند. این دو محله از شمال و جنوب شهر گسترده شدند و محلات جدید را ساختند.
اما در دوره صفوی شهر شروع به توسعه کرد.
آبادانی خرابی‌ها، ساخت پل گپ و چند کاروانسرا و حمام گپ نشانه گسترش شهر بودند.
به مرور شهر به سمت رودخانه گلال کشیده شد و با ساخت پلِ نو رفت‌وآمد به آن سوی آب آسان شد.
قاجار به ویژه در زمان محمدعلی میرزا دولتشاه فرزند فتخعلی شاه، در توسعه شهر تاثیرگذار شد.
دژ شاپورخواست بازسازی و مرمت شد و آبادانی باغ‌ها همت گماشت و عمارت‌های زیادی ساخته شد.
شهر تا پایان دوره ناصرالدین شاه به آن‌شوی رود رسیده بود و تا قصبه علی آباد که اکنون شمشیرآباد است پیشروی کرده بود.
پس از مرگ ناصرالدین شاه تا روی کار آمدن رضا شاه هرج‌‌ومرج و ناامنی کشور را فرا گرفت و خرم آباد هم از این امر جدا نبود.
با ورود نظامیان به شهر، ایجاد امنیت و ساخت ساختمان‌های نظامی، بهداری و اداری در شهر و به ویژه در قسمت شرق رودخانه مردم هم شروع به ترک اطراف قلعه کردند و توسعه شهر شدت گرفت.
لرستان در سال ۱۳۱۸ شمسی به صورت فرمانداری درآمد و مرکز آن شهر خرم آباد تعیین شد. در سال ۱۳۴۱ لرستان به‌صورت استان شناخته شد.
خرم آباد مرکز استان لرستان است و جمعیت این شهرستان در آخرین سرشماری که سال ۹۵ انجام شد ۵۰۶هزار نفر بود. جمعیت متمرکز در شهر خرم آباد بر پایه همین سرشماری حدود ۳۵۰هزار نفر بوده است.
این شهر در میان چندین کوه محاصره شده است.
این شهر از شمال به مخملکوه، از غرب به سفیدکوه و از شرق به کوه مدبه محدود می‌شود.
رودخانه گلال
خرم آباد را بشناسید؛ همه چیز که درباره این شهر باید بدانید
رگ حیاطی و موجب آبادانی شهر رودخانه گلال است.
رودخانه خرم آباد یا گلال یکی از رودخانه‌های مهم در منطقه است و سرچشمه آن در تنگ رباط ۲۰کیلومتری شهر خرم آباد قرار دارد.
این رودخانه پس از پیوستن به آب‌های جاری چشمه‌هادر مسیر خود، وارد از سمت شمال وارد شهر می‌شود.
در مرکز شهر یک رود دیگر به نام گرگانه از سمت شرق شهر به این رود می‌پیوندند.
گلال پس از گذر از شمال تا جنوب شهر و در ۴۴ کیلومتری جنوب عربی خرم آباد در محلی به نام تنگ تیر وارد رودخانه کشکان می‌شود.
خرم آباد شهر چشمه‌ها
خرم‌آباد شهر هزار چشمه است. هزار را از روی بزرگنمایی نمی‌گوییم چون خرم‌آباد و حومه آن به گفته مدیریت آب منطقه‌ای لرستان بیش از هزار چشمه فصلی و دائمی دارد.
در سطح شهر چشمه‌های پرآب زیادی وجود دارد که به‌‌ویژه در فصل بهار جوشش بالایی دارند و در سال‌های پر باران در خیابان‌ها جاری می‌شوند.
چشمه شوا، کیو، گَرداُو (گرداب)، دارایی (گَرداُو گَپَه) اِراز و چشمه گلستان که از زیر قلعه فلک‌الافلاک سرچشمه می‌گیرد از مهمترین این چشمه‌ها هستند. در کنار هرکدام این چشمه‌ها جاذبه‌های گردشگری وجود دارد که دیدن از آنها را دلپذیرتر کرده است.
چشمه گلستان
این چشمه پرآب از زیر تپه‌ای که دژ شاپورخواست بر آن بنا شده است خارج می‌شود.
بخش بزرگی از آب این چشمه به پارک گل سرخ در ضلع جنوبی قلعه می‌رود و وارد گلال می‌شود.
بخش دیگری از آن به مجموعه سابق باشگاه افسران و باغ گلستان می‌ریزد.
باغ گلستان که اکنون ورودی اصلی قلعه فلک‌الافلاک است با درختان سربه‌فلک کشیده و نهرهایی که آب گلستان در آنها جاری است، پذیرای بازدیدکنندگان قلعه است.
چشمه اراز
چشمه اراز در مرکز شهر خرم‌آباد در کنار شهرداری مرکزی و در خیابان ۱۷ شهریور قرار دارد و محبوبیت زیادی بین خرم‌آبادی‌ها داشته و دارد.
اهالی شهر معتقد هستند که آب این چشمه خاصیت درمانی دارد. آنها آب اراز را درمان غم‌باد یا همان گواتر می‌دانند.
اکنون شهرداری خرم‌آباد این چشمه را ساماندهی کرده است و روی آن یکی از المان‌های تاریخی لرستان را ساخته است.
سراب شوا
سراب و نهر شوا که یکی از مناطق خاطره‌انگیز مردم خرم آباد است.
این جوی از میان پیچ و خم‌های کوچه‌ای با همین نام می‌گذرد. نهر شوا به تازگی بارسازی و زیباسازی شده است. این سراب چون در مرکز شهر و در کنار مراکز خرید قرار دارد، خرم‌آبادی‌ها خاطرات زیادی از تفرج در کنارش دارند.
زبان و فرهنگ مردم خرم آباد
خرم آباد یکی از مراکز مهم توسعه فرهنگی در غرب کشور بوده است. بسیاری از محققان، تاریخ‌نویسان، شاعران و سخنوران قوم لر از این شهر برخواسته‌اند.
زبان نخستین مشخصه یک فرهنگ است و حفظ آن می‌تواند از مرگ یک فرهنگ جلوگیری کند.
در خرم آباد کنونی مردم به دلیل توسعه جمعیتی و مهاجرت از شهرها و روستاهای استان به این شهر لهجه‌های متفا‌وتی گویش می‌کنند.
در گذشته لری خرم آبادی تنها زبان و گویش رایج در این شهر بوده است.
اما اکنون مردم در این شهر با لهجه‌های مختلف لری خرم آبادی که بخش بزرگی از مرکز، جنوب و غرب لرستان را دربرمی‌گیرد و زبان لکی تکلم می‌کنند.
لری خرم آبادی یکی از زبان‌های زیرمجموعه فارسی کهن است که البته در سال‌های اخیر با زبان فارسی رسمی اختلاط زیادی پیدا کرده است.
موسیقی
موسیقی جز جدایی‌ناپذیر فرهنگ لری است و در خرم آباد بیشتر از هرجای دیگری موسیقی لری گسترش داشته است.
خرم آباد مهمترین مرکز حفظ و آموزش موسیقی لری است.
هنرمندان موسیقی در زمینه موسیقی لری، ملی و پاپ فعالیت گسترده‌ای دارند و در این سال‌ها آموزشگاه‌های موسیق زیادی در شهر ایجاد شده است برخی نوازندگان و خوانندگان خرم آبادی در گذشته و اکنون در زمینه موسیقی بومی محلی کشور نامدار و صاحب سبک بوده و هستند.
هنرآموزان زیادی مشغول یادگیری و نوازندگی سازهای کمانچه و سرنا به عنوان سازهای اصلی موسیقی لری هستند و هرسال بر تعداد آنها افزوده می‌شود
کمانچه پشت باز اصلی‌ترین ساز بومی لرستان است و لرها به آن تال میگویند.
از دیرباز کمانچه‌نوازان ماهری در خرم آباد وجود داشته است.
چندین دهه پیش شادروان علیرضا حسینخانی در نواختن این ساز و انتقال احساس، شاخص و سرآمد بوده است.
اساتید زیادی مانند فرج علیپور، حسین سالم، محمد باجلان و فرشاد سیفی در این دوران از چیره‌دست‌ترین نوازندگان این ساز در خرم آباد هستند.
سرنا یا به زبان لرها ساز هم اگرچه نه به اندازه کمانچه ولی طرفداران زیادی بین هنراموزان موسیقی به ویژه در این چند سال گذشته پیدا کرده است.
سورنا یا سورنای از جمله سازهای بادی و قدیمی است آن با ضرب‌های دهل همراه است.
از مطرح‌ترین نوازندگان سرنا می‌توانیم به احسان عبدی‌پور اشاره کنیم که در آموزشگاه خود شاگردان زیادی را در این ساز پرورش می‌دهد.
خرم آباد زادگاه خوانندگان سرشناسی در موسیقی بومی و محلی کشور بوده است.
خوانندگانی که محدود به این شهر و استان نبودند و علاقه‌مندان زیادی در سراسر کشور داشته و دارند. حشمت‌الله رشیدی، حسین فرجی، رضا سقایی، محمد میرزاوندی، ایرج رحمانپور، فرج علیپور و حشمت رجب‌زاده از بزرگان خوانندگی موسیقی خرم آباد در چند دهه گذشته هستند.
سوغات و صنایع دستی خرم آباد
خرم آباد مانند سایر نقاط لرستان و غرب کشور صنایع دستی و غذاهای متنوعی دارد که در تمام نقاط لرنشین مشترک است.
صنایع دستی مانند ماشته‌بافی، گلیم و جاجیم‌بافی، فرش لری، گیوه‌بافی و صنایع جرمی که این روزها هم طرفداران زیادی پیدا کرده است و هم تولیدکنندگان خانگی آن در خرم‌آباد بیشتر شده‌اند.
غذاهای محلی
غذاهای محلی که در خرم آباد طبخ می‌شود بسیاری متنوع هستند.
کَشکینه (ترخینه)، خورش آلبالو، آش پُرشکَه، سغدو، چزنک رِغو، شامی کوو خرم آبادی و جگر وز از جمله این غذاها هستند.
در مورد جگر وز که اکنون یک کباب معروف و محبوب است بیشتر توشیح می‌هیم:
جگر وز
خرم آبادی‌ها کباب‌دوست هستند و به هر بهانه‌ای بساط کباب را برپا می‌کنند. از کباب چنجه که به آن گِلَه بِریژ میگویند تا دنده کباب و جوجه کباب و کباب کوبیده.
اما جگروز کباب ویژه‌ای است و به دلایلی یکی از لذیذترین کباب‌هاست و به دو روش درست می‌شود
یکی اینکه تکه‌های وز را دور برش‌های کوچک جگر می‌پیچند و با هم کباب می‌کنند.
روش دوم این است که سیخ‌های جگر را به حالت نیمه‌برشته کباب می‌کنند. سپس وز را دور تک‌تک سیخ‌ها یا همه سیخ‌های نیمه برشته شده می‌پیچند و روی آتش می‌گذارند تا وز هم برشته شود.
مزه و بوی این کباب به دلیل روش درست کردن و وجود چربی، بسیار دلپذیر است.
عسل
عسل لرستان یکی از باکیفیت‌ترین عسل‌های کشور است.
اگرچه تبلیغات بر روی آن کم انجام شده است ولی عسل‌شناسان بر کیفیت آن صحه می‌گذارند.
خرم آباد هم با داشتن کو‌های پر از گل و گیاه زمینه مناسبی برای تولید عسل دارد. کندوداران زیادی به صورت نیمه صنعتی و سنتی در خرم آباد فعالیت دارند و در سطح شهر فروشگاه‌های زیادی برای تهیه انواع عسل‌ها وجود دارد. عسل کوه هشتادپهلو معروف‌ترین عسل خرم آباد است.
لباس لری
لباس لری یک سوغات مناسب است. زیبایی و اصالت لباس لری بسیار چشم‌نواز است.
شال سِتره و جوغا فیلی لباس‌های مردان لر منطقه لرستان مرکزی یا فیلی بوده است. سالیانی بود که این لباس در حال فراموشی بود ولی اکنون مردم با میل بیشتری در مراسم سرور از آن استفاده می‌کنند.
لباس لری مردانه از کلاه نمدی گردِ ساده، ستره که یک بالاپوش از شانه تا زیر زانو است، پاپوش لری (شلوار) و شال پهن و بلندی که به آن قه بن (کمربند) میگویند.
لباس لری زنانه پر از طرح و رنگ است. پیراهن زنان لر دارای برشی ساده، بلند و گشاد با طرح‌های گلدار و رنگ‌های متنوع است. لباس زنان لرستان دارای قسمت‌های مختلفی چون «کُلنجه»، «سرداری» یا «کمر چین» و «جلیقه» است.
چندین لری‌دوزی در خرم آباد وجود دارد که این لباس را با کیفیت بالا عرضه می‌کنند. همچنین بانوان زیادی هم‌اکنون تولیدی‌های خانگی خود را در فروشگاه‌های سطح شهر می‌فروشند.
گلونی
گلونی (Golvani) سربندی با قدمت ۳هزارساله مخصوص پوشش مردم لرستان است.
گلونی روسری بزرگ ابریشمی و رنگارنگی است که ویژه سربند زنان جوان و دختران لرستانی است. گاهی مردان هم از آن به عنوان سربند استفاده می‌کنند و آن را دور کلاه نمدی می‌پیچند.
گلونی در اندازه‌ها و طرح‌های مختلف وجود دارد و اخیرا روش بستن این سربند ثبت ملی شده است.
کاک خرم آبادی
اصلی‌ترین شیرینی خرم آباد کاک است. کاک در استان‌های دیگر کشور هم درست می‌شود ولی کاک خرم آباد تفاوت‌های زیادی با آنها دارد.
کاک خرم آباد مانند سایر کاک‌ها پر از شکر نیست و کاملا رژیمی است. تفاوت دیگر این است که لایه‌های آن کلفت‌تر و برش‌هایش بزرگتر است.
در گذشته این شیرینی را زنان مخصوصا در روزهای عید می‌پختند.
این شیرینی از آرد، روغن، شکر و مقداری آب تهیه می‌شود و آن را بر روی یک تابه پهن می‌کنند تا برشته شود و سپس آن را برش می‌زنند.
شیرینی آردی
پخت این شیرینی از گذشته‌هت در خرم آباد مرسوم بوده است و از خوراکی‌هایی است که حس نوستالژیکی برای مروم دارد.
این شیرینی ماندگاری طولانی دارد و برای سوغات گزینه مناسبی است. مواد اصلی تهیه آن شکر، آرد و روغن است.
البته در این روزها علاوه بر نوع اصیل آن با افزودن طعم‌دهنده‌های مختلف، انواع دیگری از این شیرینی مانند شیرینی آردی گردوئی، شیرینی آردی نخودی و شیرینی آردی نارگیلی هم پخته می‌شود.
محوطه‌های باستانی و آثار تاریخی خرم آباد
دره خرم آباد از نخستین مکان‌های زندگی انسان است. در این شهر و کوه‌های اطرافش از دوره‌های مختلف تاریخ آثاری به جا مانده است. در غارهای اطراف شهر اسنادی کشف شده است که نشان می‌دهد این دره از چند ده هزار سال پیش تاکنون مسکونی بوده است. همچنین آثار تاریخی به جا مانده نشان از رونق و اهمیت این شهر در دوره‌های مختلف دارد.
غارهای باستانی خرم آباد
اِشکَفت قمری، پاسنگر، کُنجی، ارجنه و یافته از جمله غارهایی هستند که انسان‌های غارنشین در آنها سکونت داشته‌اند.
آثار و نشانه‌هایی در برخی از این غارها به دست آمده است که بسیاری از نظریه‌های باستانی شناسی در دنیا را متحول کرده است. دکتر سکندر امان‌اللهی در کتاب لرستان و تاریخ قوم کاسیت نوشته است:《… توانستیم در دره خرم آباد اردوگاه‌های شبانی را که مربوط به ۵۸۰۰ تا ۶۰۰۰ سال پیش از میلاد هستند پیدا کنیم که این دو لایه در سطح فوقانی غار کُنجی و غار قمری قرار دارند. در این اردوگاه‌ها مقداری استخوان بزهای اهلی شده و قطعات دو نوع کوزه که نمونه مربوط به کوزه‌های ۶۰۰۰سال قبل می‌باشد در این منطقه پیدا کنیم》
غار کلدر
آپارات گلونی را دنبال کنید
مهمترین غار باستانی خرم آباد و غرب کشور غار کلدر است. غار کلدر در ۵ کیلومتری شمال شهر خرم آباد و در منطقه حفاظت شده سفیدکوه (اسبی کو) قرار دارد.
یک دهه کاوش بر روی نهشته‌های این غار نشان می‌دهد که لایه پارینه سنگی میانه این غار بیش از ۶۳ هزار سال قدمت دارد.
در غار کلدر تاریخ‌هایی از لایه‌های پارینه سنگی جدید تا لایه‌های پارینه سنگی میانه کشف شده است. پارینه سنگی میانه منتسب به دوره زیست انسان‌های نئاندرتال است.
فسیل انسان هوشمند کشف شده در غار کلدر خرم آباد توسط متخصصین دانشگاه سوربن فرانسه تایید شده است.
این غار تاکنون بهترین سایت تاریخ‌نگاری شده در سلسله جبال زاگرس است.
مفرغ
مفرغ یا برنز قدیمی‌ترین آلیاژی است که انسان تهیه کرده است و لرستان مرکزی برای این صنعت بوده است.
این صنعت در خرم آباد به هزاره دوم پیش از میلاد بازمی‌گردد. اشیا مفرغی به جا مانده از این دوره در موزه‌های معتبر جهان نگهداری می‌شوند. در خرم آباد و موزه قلعه فلک الافلاک و موزه‌های دیگر کشور آثار مفرغی فراوانی وجود دارد.
یکی از محوطه‌های مهم کشف آثار مفرغی سنگ تراشان خرم آباد است. اهمیت این محوطه تاریخی ازآن‌جهت بوده که برای اولین بار در طول تاریخ مفرغ‌های لرستانی و سبک لری از این محوطه به دست آمد.
دژ شاپورخواست
دژ شاپورخواست یا قلعه فلک الافلاک نماد شهر خرم آباد است. سازهای باعظمت بر بلندای تپه‌ای در مرکز شهر که زیبایی و جلالش خیره‌کننده است. فلک الافلاک به معنی سپهر سپهران نامی است در دوره قاجار به آن معروف شده است.
بنای این دژ در دوره ساسانی گذاشته شده و در شهر تاریخی شاپورخواست کاربرد حکومتی و نظامی داشته است. این قلعه در دوره پهلوی مدتی کاربرد زندان داشته .
در گذشته بر گرد این قلعه دوازده برج بوده است اکنون آثار این برج‌ها در قسمت غربی تپه دیده می‌شوند. وسعت تقریبی بنای دژ ۵۳۰۰ متر مربع، شامل ۸ برج دو صحن و ۳۰۰ جان‌پناه است.
این دژ در سال ۴۹ با کوشش زنده‌یاد حمید ایزدپناه به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ثبت شده و از آن پس موزه اشیاه تاریخی و مردم شناسی شده است.
مهمترین اشیاء به نمایش گذاشته‌شده در موزه قلعه فلک الافلاک مربوط به غار کلماکره است که قدمت آن به دوران هخامنشی و پیش از آن برمی‌گردد و ابزار و وسایل چیده شده در این موزه صحنه‌های واقعی از فرهنگ و تمدن کهن لرستان راه به‌خوبی به نمایش گذاشته است.
طاق پیل اِشکسه (پل شکسته)
یکی دیگر از آثار تاریخی که در دوره خود یک شاهکاری معماری به شمار می‌آمده است، پل شاپوری است که مردم خرم آباد به آن طاق پیل اشکسه به معنی پل شکسته میگویند.
این پل عظیم، روزگاری شاهراه و گذرگاه لشگریان و مسافران غرب ایران بوده است. این گذرگاه عامل ارتباط غرب استان لرستان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده است.
طول پل ۳۱۲ متر و ارتفاع آن ۱۰/۷۵ متر است كه از ۲۹ چشمه طاق و ۲۷ پايه تشكيل شده است سطح هر پایه ۶۱ متر و فاصله بين دو پايه ۵/۷ متر است. در حال حاضر فقط ۵ چشمه آن بر جای مانده است. مصالح بکار رفته در ساخت این پل، قلوه‌سنگ‌های رودخانه و لاشه سنگ در قسمت طاق‌ها و سنگ‌های پاک‌تراش در قسمت پایه‌ها بوده است. کف پل نیز سنگ‌فرش است.
چشمه طاق‌ها جناقی ساخته شده و پايههای پل و موج‌شکن‌های آن به‌صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده است.
سنگ نبشته
در خیابان شریعتی خرم آباد و بر سر شاهراه جنوب به شمال کشور سنگ نبشته‌ای خودنمایی می‌کنند که در نوع خود منحصر به فرد است.
سنگ نبشته یک برش مکعب مستطیل از سنگ یکپارچه به ارتفاع ۳/۵ متر است.
سنگ نبشته خرم‌آباد یکی از آثار تاریخی قرن ششم قمری و دوره سلجوقیان است.
سنگ نبشته یا نوشته در حقیقت کتیبه‌ای به زبان فارسی و خط کوفی است و با جمله بسم الله شروع می‌شود. در این کتیبه، یکی از حاکمان سلجوقی به نام امیر اسفه‌سالار کبیر، ظهیرالدین و الدوله، معین‌الاسلام، طغرل لتکین ابوسعید برسق، احکامی را درباره بخشش مالیات، چراندن دام در چراگاه‌های شاپورخواست (خرم‌آباد) و ممنوع کردن برخی سنت‌های ناپسند می‌نویسد.
مناره آجری
منار بنایی آجری به شکل استوانه است که اینک در میدان شقایق خرم آباد قرار دارد. منار به جا مانده از قرن چهارم هجری است و در گذشته میل راهنما و دیده‌بانی بوده و برای نگهبانی از شهر و هدایت کاروانیان عبوری استفاده می‌شده است.
برخی کارشناسان اعتقاد دارند منار در ابتدا بلندمرتبه‌تر بوده است. ارتفاع منار در حال حاضر ۳۰ متر و بیشترین قطر آن ۴/۵ متر است.
از ورودی این منار تا پشت بام آن ۹۹ پله ساخته شده است و پس از بالا رفتن از این برج آجری مناظر دره خرم آباد را می‌توانید به خوبی مشاهده کنید.
منار در میان شهر تاریخی شاپو خواست قرار داشته است که خرم آباد بر روی خرابه‌های این شهر بنا شده است.
پل گپ
پل گپ که به پا صفویه، محسنیه و پل آجری هم در دوره‌های مختلف نامیده شده است نزدیک به دو ۳ قرن تنها امکان ورود به شهر خرم آباد بوده است.
به این پل، پل نو هم گفته می‌شده است تا تفاوتش با پل قدیم که همان پل شکسته است مشخص شود.
این پل که در مرکز شهر و در کنار دژ شاپورخواست بر روی رودخانه گِلال ساخته شده است، بخش غربی شهر را به بخش شرقی وصل می‌کند.
طول این پل که در دوره صفویه ساخته شده است طول ۳۵۰ متر و عرض آن ۵٫۵ متر است و در گذشته ۲۴ چشمه طاق داشته است.
شباهت این پل به پل خاجوی اصفهان بسیار زیاد است ولی در اثر گذر زمان، بی‌توجهی و همچنین شهرسازی نامتناسب بسیاری از چشمه طاق‌هایش زیر خاک پنهان شده است.
گردآو بردینه
در دامنه اسبی کو و بر روی چشمه‌ای که در پایان زمستان جوشان و در پایان تابستان خشک می‌شود یک سازه مدور ساخته شده است.
گرداب سنگی یا به لری گردآو بردینه در زمان شاپور دوم ساسانی بنا شده است و گرداگردش ۲۵۶ متر طول دارد. جنس مصالح آن از سنگ و ملات ساروج با ترکیبی از گچ و آهک است.
این سازه ۱۸ متر قطر، ۳ متر پهنا و ۱۸ متر ارتفاع دارد، در سمت شرق آن دریچه‌ای به اندازه ۱۶۰* ۹۰ متر ساخته شده که به وسیله یک در کشویی مسدود می شده تا آب به سمت جوی غربی گرداب منتقل شود. آب چشمه از دریچه‌های آن به سوی نهرهایی روان می‌شده است که چندین کیلومتر فاصله داشته‌اند. آب از این محل به وسیله کانال‌کشی‌هایی به نقاط مختلف شهر شاپورخواست منتقل می‌شده است.
در فاصله ۱۲ کیلومتری گرداب، دره‌ای به اسم باباعباس هست که در آن بقایایی از یک آسیاب به چشم می‌خورد که آب مورد نیاز خود را از گرداب سنگی می‌گرفته است.
طبیعت خرم آباد
طبیعت خرم آباد یگانه است. هرچه بخواهیم می‌توانیم در کمترین زمان ممکن ببنیم. رودخانه، جنگل، کوه، آبشار، چشمه. انتخاب در طبیعت خرم آباد بسیار آسان است و با هر سلیقه‌ای امکان لذت بردن از گردشگری وجود دارد.
منطقه هشتاپلی (هشتادپهلو) و منطقه حفاظت شده اسبی کو (سفیدکوه) مهمترین مناطق گردشگری هستند.
هشتادپهلو
منطقه هشتادپهلو یکی از زیباترین مناطق طبیعی و گردشگری لرستان است. در این منطقه آبشارها، سراب‌ها و رودهای زیادی وجود دارد. هشتادپهلو ۱۸ هزار هکتار وسعت دارد و پوشش گیاهی و جانوری این منطقه مثال‌زدنی است.
پلنگ ایرانی، سنجاب، خرس قهوه‌ای، گراز، کل و بز، سبزقبا، کبک، کرکس و عقاب طلا از گونه‌های جانوری این منطقه و بلوط، کیکم، بنه، بید و کنار از گونه‌های گیاهی هشتادپهلو هستند.
منطقه حفاظت شده اسبی کو
دیگر منطقه پراهمیت خرم آباد رشته کوه سفیدکوه است که از غرب خرم آباد شروع و تا کرمانشاه ادامه دارد. وجود کوه‌های بلند و سخت‌گذر پوشیده از درختان بلوط، حیات وحش منحصر به فرد، چشمه‌ها سراب‌‌های پرآب، یخچال‌های طبیعی و مناطق گردشگری زیبا و دلفریب، اهمیت اسبی کو را نشان می‌دهد.
این منطقه با مساحتی حدود ۶۹۵۰۰ هکتار ابتدا در سال ۱۳۴۷ به عنوان شکار و تیراندازی ممنوع تحت حفاظت قرار گرفت و سپس در سال ۱۳۶۹ به منطقه حفاظت شده ارتقاء یافت.
وجود غارهای پارینه سنگی و کاوش‌های چند سال گذشته این منطقه حفاظت‌شده را از نظر باستان شناسی هم مورد توجه قرار داده است.
آبشارهای خرم آباد
نام طبیعت لرستان و خرم آباد با آبشار عجین شده است. خرم آباد چندین آبشار زیبا و کم‌نظیر دارد که دسترسی به همه آنها از راه جاده آسفالت امکان‌پذیر است و این از ویژگی‌های مناسب برای توسعه گردشگری است.
آبشار نوژیو (نوژیان)
آبشار نوژیان در دل طبیعت بکر کوه‌های تاف و هشتاپلی (هشتادپهلو) قرار گرفته است. جاده دسترسی به این آبشار از میان جنگل‌های انبوه این مناطق می‌گذرد و تا پای ابشار ادامه دارد.
۳۸ کیلومتر در جهت جنوب خرم آباد بروید به آبشار نوژیو می‌رسید که ۹۸ متر ارتفاع دارد. در کنار این آبشار گردشگاه طبیعی و چشمه دل‌انگیز وجود دارد که گردشگران را به سوی خود جلب می‌کند.
آبشار وارک
ابشار وارک یکی از زیباترین آبشارهای منطقه زاگرس است و یکی از مسیرهای دسترسی‌اش در امتداد مسیر نوژیو قرار دارد.
این آبشار درسینه‌کش جنوبی کوهی بنام تِوی قرار دارد و از دل کوه بیرون می‌ریزد این ابشار از چند آبریز با ارتفاع مختلف از ۲۶ تا ۱۲ متر به‌صورت پلکانی تشکیل شده است.
برای رسیدن به وارک باید پس از پایان جاده اسفالت در حدود یک ساعت پیاده‌روی و کنید.
آبشارهای گریت
گریت در ۵۰ کیلومتری خرم آبادقرار دارد و در این منطقه زیبا و جنگلی سلسله‌ای از آبشارها قرار دارند. آبشارهای گریت که به آن هفت چشمه هم میگویند هرکدام زیبایی و ویژگی خود را دارند.
این آبشارها در میان دره‌ای پردرخت، عمیق و طولانی قرار دارند و حتی در فصل تابستان می‌تواند هوای مطبوعی برای گردشگران داشته باشد.
آبشار طلایی
شگفتی خرم‌آباد این است که حتی اگر نخواهیم از شهر خارج شویم هم می‌توانیم پای یک آبشار زیبا برویم. آبشار طلایی در شمال شهر خرم آباد و در پای کوه کمرسیاه قرار دارد.
این آبشار زیبا از میان حفره غار مانندی به پایین می‌ریزد و در ریزشگاه خود حوضچه بزرگی پدید آورده است که دیواره‌های آن از گیاه پرسیاوشان پر شده است.
برای رسیدن به این آبشار می‌بایست یک دره کوتاه و زیبا و پردرخت را در کنار آبی زلال طی کنید.
آبشار بیشه
زیبایی خیره‌کننده آبشار بیشه آن را پربازدیدترین مقصد گردشگری در لرستان کرده است.
این آبشار زیبا در ۶۵ کیلومتری خرم‌آباد قرار دارد و از نظر جغرافیایی نزدیک‌ترین شهر به این آبشار دورود است. به‌دلیل داشتن جاده دسترسی آسفالت و جنگل‌های انبوه زاگرش در این منطقه، فرصت مناسبی را برای جذب گردشگران فراهم کرده است.
از تاج ۲۰ متری این آبشار تا محل برخورد آب به زمین ۴۸ متر ارتفاع است و پس از آن با عبور از ۱۰ متر صخره که پوشیده خزه و گل‌سنگ است به رودخانه سزار می‌ریزد.
در بالای آبشار و در کنار ایستگاه قطار چند چشمه وجود دارد که آب این جاذبه طبیعی را تامین می‌کنند.
گردشگاه‌های شهر خرم آباد
آب و هوای خوش شهر خرم آباد و پوشش گیاهی درون و حاشیه شهر بستر مناسبی برای ایجاد تفرجگاه فراهم آورده است. چندین پارک جنگلی و مجموعه گردشگری در کنار مناطق گردشگری طبیعی خارج شهر، خرم آباد را تبدیل به مقصد دلپذیری برای گردشگران کرده است.
مجموعه گردشگری کیو
چشمه فصلی کیو از دیرباز تفرجگاه اهالی خرم آباد بوده است. با گسترش شهر به سمت شمال، شهردار ساکی که معمار شهر شهرسازی جدید خرم آباد است، در میانه دهه پنجاه شمسی یک مجموعه گردشگری را در کنار این چشمه ساخت که در طول سالیان وسیع‌تر و کامل‌تر شده است. در حال حاضر این مجموعه شامل دریاچه زیبای کیو، مجموعه تفرجگاهی اطراف دریاچه، دریاجه ماهی و پارک زیباکنار و شهربازی است که البته این شهربازی چند سالی می‌شود که بسته است.
پارک و دریاچه کیو اصلی‌ترین تفرجگاه درون شهر است که در روزهای تعطیل گردشگران زیادی را به سوی خود جلب می‌کند.
چشمه کیو در پایان تابستان خشک می‌شود و در گذشته دریاچه خالی می‌شد. ولی چند سالی می‌شود که از چشمه گلستان برای این دریاچه لوله‌کشی آب کرده‌اند و اکنون دریاچه در چهار فصل پرآب است.
مجموعه گردشگری شاپوری
این مجموعه گردشگری در کنار پل شکسته یا شاپوری ساخته شده است. این مجموعه خلا مکان گردشگری در جنوب شهر را تا حدودی در کرده است و طاق پیل اِشکسه را از غربت خود خارج کرده است.
این مجموع شامل یک دریاچه، پارک، شهربازی، مجموعه آبنماها است.
اما ویژگی این مجموعه ساخت مینیاتوری پل‌های تاریخی لرستان است. پل‌های تاریخی لرستان یادگارهایی از دوره‌های مختلف هستند. دیدن این پل‌های کم‌نظیر به صورت یکجا می‌تواند خاطره خوبی به یادگار بگذارد.
پارک‌جنگلی شوراب
شوراب قدیمی‌ترین پارک جنگلی لرستان است و در ۲۵ کیلومتری جنوب شهر قرار دارد. این پارک ۵۷۰ هکتار مساحت دارد و گذر از پیچ‌وخم‌های مسیر درون پارک و مناظر دل‌انگیز ارتفاعات آن لحظات خوبی را برای گردشگران و طبیعت‌گردها رقم می‌زند.
پارک جنگلی مخملکوه
مخملکوه و تنگ شووخو یکی از زیباترین و خوش آب‌وهواترین مناطق خرم آباد است. این منطقه در فصل گرما هم می‌تواند پذیرای طبیعت‌گردها و گردشگران باشد.
نام این کوه به دلیل گلسنگ‌های روی صخره‌های این کوه است در سطح آن است. این منظره در فصل بهار و هنگام بارش باران زیبای شگفت‌انگیزی دارد.
این پارک جنگلی دارای جاده آسفالت، آلاچیق، امکانات رفاهی، چندین رستوران و یک مجتمع تورویستی زیباست.
باغ مفرغ
در مرکز شهر و در کنار پارک شهر که قدیمی‌ترین پارک خرم آباد است یک پارک ویژه و استثنائی وجود دارد. این پارک که در نزدیکی پل گپ و دژ شاپورخواست قرار دارد و طراحی آن به سبک باغ ایرانی است. آبنماها و جوی آب و درختکاری‌های آن تصویر زیبایی برابر بینندگان می‌گذارد. اما اهمیت این پارک به دلیل وجود المان‌های مشهورترین آثار مفرغی کشف شده در لرستان است.
بام خرم آباد
شهر خرم آباد در میان کو‌ه‌هایی قرار گرفته است و این امکان مناسبی برای ساخت یک تفرجگاه زیبا را به وجود آورده است.
از بالای کوه مدبه در شرق شهر خرم آباد تمام شهر زیر پایتان است. از یک دهه پیش با کاشت حدود ۷۰۰ هزار درخت مختلف و ۵۰۰ هکتار فضای سبز و ساخت جاده دسترسی، بام خرم آباد شکل گرفت و به مرور امکانات رفاهی ایجاد شد. رصدخانه زیبا با منظره استثنایی از شهر و حاشیه آن، ساخت هتل، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و باغ وحش این مجتمع را کامل‌تر کردند.
پایان پیام
کد خبر : 169719 ساعت خبر : 10:13 ق.ظ