زنبور را بشناسید؛ دقیق‌ترین اطلاعات درباره زنبور در وب فارسی
آیا زنبور عسل همیشه مفید است؟ زنبور را بشناسید؛ دقیق‌ترین اطلاعات درباره زنبور در وب فارسی
نکته: لطفا برای لود شدن ویدئو به پایین این برگه بروید و روی «خروج از نسخه موبایل» بزنید تا بتوانید ویدئوها را ببینید.
به گزارش گلونی تاکنون چهار گونه زنبورعسل در دنیا تشخیص داده شده‌اند که زیرگونه‌های متعددی از آنها در جهان وجود دارد.
زنبور را بشناسید
این چهار گونه عبارتند از:
- زنبور عسل معمولی یا اروپایی یا Apis mellifera
- زنبور عسل شرقی یا هندی یا Apis cerana
- زنبور عسل بزرگ یا Apis dorsata
- زنبور عسل کوچک یا Apis Florea
دو نوع از این گونه‌ها در ایران حضور دارند.
زنبور را بشناسید
سایر ویدیوها در آپارات گلونی
Apis mellifere که حدودا ۴۰ نوع زیرگونه در جهان دارد. این گونه در ایران و در سراسر آسیا، آمریکاری شمالی و بخش‌های بزرگی از آفریقا حضور دارد.
Apis florea گونه دیگری است که در ایران وجود دارد. این گونه کوچک‌جثه در جنوب کشور از خوزستان تا سیستان و بلوچستان و تا شمال آفریقا و از شرق تا آسیای جنوب شرقی پراکنش دارد.
این دو گونه، مهمترین گونه‌های زنبور عسل در ایران هستند که عسل آنها مورد استفاده انسان‌ها قرار می‌گیرد.
در سراسر دنیا عواملی وجود دارد که جمعیت زنبورهای وحشی را تهدید می‌کند.
به طور مثال در سال‌های اخیر از کندوهای وحشی زنبورهای عسل به طور بیرویه برداشت می‌شود.
به‌علاوه، زنبورهای عسل در برابر سمومی مانند نئونیکوتینوئید که در سراسر جهان در کشاورزی و باغداری برای کنترل آفات استفاده می‌شوند به شدت آسیب‌پذیر شده‌اند و جمعیت آنها رو به نابودی است.
از عوامل مزاحم دیگر می‌توان به امواج ماکروویو اشاره کرد که باعث ایجاد سردرگمی در زنبورها می‌شود.
کندودارها هم به علت افزایش تقاضا، کندوهای بیشتری تولید می‌کنند.
زنبورهای عسل به طور طبیعی در سال ملکه‌هایی تولید می‌کنند که از کندوها فرار می‌کنند و به دل طبیعت می‌روند و ممکن است کندوهای وحشی جدیدی را در طبیعت ایجاد کنند.
درحالیکه اگر کندودارها متوجه فرار ملکه‌ها شوند، دوباره آنها را شبانه یا با استفاده از دود وارد کندوهای جدید می‌کنند و کلونی جدیدی را برای برداشت عسل ایجاد می‌کنند.
زنبور را بشناسید
پرسش و پاسخ وبینار
سایر ویدیوها در آپارات گلونی
زنبورهای عسل وحشی در ایران قبل از سکونت انسان‌ها در فلات ایران به طور طبیعی زندگی می‌کردند و در حال تولید عسل بودند.
در حالی که با حضور انسان‌ها استحصال عسل از کندوها به شیوه سنتی آغاز شد.
مشکلی که امروزه در مورد کنترل برداشت عسل از کندوهای وحشی وجود دارد در وهله اول این است که محققان آمار دقیقی در مورد تعداد کندوهای وحشی تخریب شده توسط انسان‌ها در دست ندارند.
همچنین، نمی‌دانند زنبورهایی که در طبیعت عسل تولید می‌کنند و وحشی محسوب می‌شوند، آیا زنبورهای فرار کرده از کندوها هستند که ممکن است از نژادها یا زیرگونه‌های خارجی باشند یا زنبورهای بومی کشور خودمان هستند. این نکته نیازمند مطالعات گسترده است.
در گذشته تعداد جمعیت کمتر بوده و برداشت‌ها از منابع طبیعی من‌جمله کندوهای وحشی کمتر و در حد نیاز بوده است.
اما امروزه به دلیل افزایش تقاضای عسل طبیعی و همچنین مشکلات اقتصادی، افراد به طور هدفمند از کندوهای وحشی‌ای که به صورت کلونی‌های بزرگ در منطقه‌ای زندگی می‌کنند برای امرار معاش استفاده می‌کنند.
چون عسل تولید شده توسط این کلونی‌ها، غذای زنبورهای نسل آینده است، این زنبورها با مشکل تغذیه‌ای مواجه می‌شوند و جمعیت‌شان در آن منطقه به شدت کاهش می‌یابد و حتی از بین می‌رود.
هنوز به طور علمی بررسی دقیقی صورت نگرفته تا به طور دقیق بدانیم چه زیرگونه‌های خارجی‌ای به کشور وارد شده است و در صورت فرار آنها از کندوها و وارد شدن به طبیعت چه اتفاقی قرار است بیافتد.
تجربه نشان داده است که گاه آمیزش یک زیرگونه خارجی با گونه‌ای بومی موجب تولید زیرگونه هیبریدی از زنبور عسل می‌شود که برای انسان‌ها یا جانوران خطرناک هستند. مثلا جمعیت آنها رفتار تهاجمی خاصی دارند که منجر به مرگ انسان‌ها یا جانوران می‌شوند.
در سازمان محیط زیست تصمیم گرفته شده است که فعلا محدودیت‌های قانونی‌ای برای جمع‌آوری عسل وحشی فراهم شود که به زودی اعمال خواهد شد.
در امتداد همین اقدام، مطالعاتی نیز باید پیشنهاد می‌شود تا حفتظت از زنبورهای عسل وحشی با پشتوانه علمی انجام شود.
در کنار وضع قوانین، مردم بومی نیز می‌توانند نقش موثری در حفاظت از زنبور عسل وحشی داشته باشند.
مثلا در جنوب ایران، خصوصا سیستان و بلوچستان، افراد بومی اخیرا لانه‌هایی را با چوب یا حصیر برای زنبورها می‌سازند تا داخل آن قرار گیرند و محافظت شوند. این اقدام بهره‌برداری را تا حدی پایدارتر می‌کند.
از قدیم شنیده‌ایم که زنبور عسل گونه‌ای بسیار مفید است و حتی بدون زنبور عسل دنیا نابود می‌شود. این جملات در صورتی می‌توانند کاملا درست باشند که زنبور عسل در جایگاه اکولوژیک خودش قرار گیرد.
تحقیقات نشان داده است زنبورهای عسل می‌توانند حتی اثرات منفی روی اکوسیستم داشته باشند. اوکسیستم و اکولوژی بسیار پییچیده است و هرگونه تغییر در آن می‌تواند اثرات پیچیده ای در طبیعت بگذارد.
وقتی تعداد گونه‌های زنبور عسل از حدی فراتر برود، با تکیه بر جمعیت بالای خود، اجازه نمی‌دهند پروانه‌ها، مگس‌ها، سوسک‌ها و سایر زنبورهای گرده‌افشان به راحتی زندگی کنند و با قلدری آنها را از گل‌ها دور می‌کنند.
خیلی از گیاهان با گونه‌های خاصی گرده‌افشانی می‌شوند. یا این حشرات ممکن است مورد تغذیه پرنده‌ای قرار گیرند. یا شاید در جای دیگری گیاه دیگری را گرده‌افشانی می‌کنند که با کمتر شدن حضورشان آن گیاه از بین می‌رود.
در کشور ما در سال‌های اخیر به علت چرای بیرویه، زیستگاه‌ها در حال تخریب هستند. درنتیجه بسیاری از گونه‌های گیاهی آن مناطق از بین می‌روند.
وقتی در یکی از این مناطق زنبور عسل پرورش پیدا کند یکی سری گونه‌ها مثل آویشن و گون افزایش جمعیت پیدا می‌کنند، چراکه زنبورها چیز دیگری برای خوردن ندارند و فقط روی این گونه‌ها می‌نشینند و گرده‌افشانی آنها سبب می‌شود جمعیت گونه‌های گون و آویشن بیش از حد معمول افزایش یابد با این اتفاق تعادل اکولوژیک در آن منطقه به هم می‌ریزد.
این ماجرا می‌تواند علاوه بر حشرات گرده‌افشان مختلف، روی جمعیت علف‌خواران، جوندگان، خزندگان و حتی پستانداران گوشت‌خواری که از علف‌خواران تغذیه می‌کنند اثر بگذارد.
همچنین، وقتی گیاهی ریشه در خاک نداشته باشد، باکتری‌های خاک تغییر پیدا می‌کند و روی PH خاک هم تاثیر می‌گذارد و دیگر آن خاک ممکن است محل مناسبی برای رویش آن گونه نباشد.
اثرات نهایی و غایی تخریب به راحتی قابل ارزیابی نیستند. اطلاعات و آمار در دسترس محققان ایرانی نیز تنها معطوف به مهره‌داران بزرگ‌جثه است. این اطلاعات هم آنچنان دقیق و همراه با جزئیات لازم نیست.
امید است که در کشور ما نیز مانند کشورهای پیشرفته، دیدگاه محققان خصوصا در سازمان محیط زیست از مهره‌داران و جانوان بزرگ مقدار زیادی به سطوح سایر موجودات زنده جانوری و گیاهی، حتی بی‌مهرگان و باکتری‌ها معطوف شود.
پایان پیام
منبع
وبینار علمی جناب آقای علیرضا نادری/ اکلوژیست
سایت علمی و پژوهشی آسمان
نویسنده: لیلا دباغ
کد خبر : 186769 ساعت خبر : 11:32 ق.ظ