کتاب اهل کاشانم؛ کامل ترین کتاب راهنمای سفر کاشان

معرفی کتاب اهل کاشانم

به گزارش گلونی اهل کاشان بود. روزگارش هم بد نبود. تکه نانی داشت، خرده هوشی و متواضعانه سر سوزن ذوقی و نمی‌دانست روزی دو کلمه از شعر نابش نام کتابی می‌شود برای معرفی شهرش. سهراب سپهری را می‌گویم.

کتاب «اهل کاشانم» اولین کتاب منتشر شده از مجموعه «اهل ایرانم» است که در آن‌ها به معرفی مقاصد گردشگری و جاذبه‌های شهرهای مختلف ایران پرداخته شده است.

اهل کاشانم کتابی است درباره همه چیز کاشان. از تپه باستانی سیلک و باغ فین گرفته تا دستور طبخ غذاهای خوشمزه و آیین گلاب‌گیری آن. از میراث تاریخی و موقعیت جغرافیایی کاشان گرفته تا نساجی و سفالگری و قالی‌بافی و کاشی‌کاری آن. از معرفی مشاهیر کاشان گرفته تا لهجه و برخی مراسم و جشن‌ها و آیین‌های آن.

کتاب اهل کاشانم توسط تیمی متشکل از ۲۶ نویسنده و محقق، زیر نظر آرش نورآقایی، مدیرمسئول فصلنامه میراث و گردشگری گیلگمش به‌ رشته تحریر درآمده است که دلیل انتخاب شهر کاشان به عنوان اولین مقصد از ایران را پیشینه‌ چندین هزار ساله‌ این دیار عنوان کرده است. و البته واضح است که حضور همکاران و دوستان همراه کاشانی نیز در انتخاب این مقصد زیبا و تاریخی بی‌تاثیر نبوده است.

اهل کاشانم شامل یازده فصل است که با نثری زیبا و شاعرانه نگاشته شده و هر فصل نیز با بخشی از اشعار سهراب سپهری آغاز می‌شود.

این یازده بخش عبارتند از:

بخش اول: به کاشان خوش آمدید!

نویسنده در این بخش کمی از تمدن چند هزار ساله کاشان می‌گوید که برای مدت طولانی حفظ شده است.

از فرهنگ غنی کاشان می‌گوید و از بوی کاهگل و گلاب پیچیده در کوچه و پس کوچه‌هایش.

«خانه با صاحبش معنا پیدا می‌کند و کاشان با مردمان مهمان‌نوازش؛ مردمانی که با مهر و صفای‌شان خیرمقدم‌تان می‌گویند و هنرمندانی پرآوازه چون سهراب سپهری و کمال‌الملک را به ادبیات و هنر ایران تقدیم کرده‌اند.»

در بخش اول با وجه تسمیه کاشان نیز آشنا می‌شوید و می‌خوانید که در کتاب تاریخ قم، به ‌عنوان قدیمی‌ترین کتابی که به این شهر اشاره‌ای داشته، کاشان با قاسان و کاس‌رود یاد شده است. بر اساس عقیده برخی از مورخان احتمالا واژه کاشان از واژه «کاس» برگرفته شده که در اصل «کاسان» بوده و به مرور زمان به کاشان تبدیل شده است.

نویسنده در ادامه از شروع تاریخ کاشان می‌گوید؛ درست وقتی که اولین انسان‌ها (نه لزوما هومو‌ساپین‌ها) روی خاک این سرزمین قدم گذاشته‌اند، حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار سال پیش و شاید هم قدیمی‌تر.

بخش دوم: یکی بود، یکی نبود.

در این بخش به تمام جزئیات تاریخ کاشان توجه شده است. از تپه سیلک می‌گوید که فقط گواه قدیمی‌ترین «سکونت» انسان در کاشان است و نه «حضور» آن! از شواهدی که نشان می‌دهد انسان شکارچی در محوطه‌هایی باستانی مانند کفتارخون، تنگه خزاق و سفیدآب می‌زیسته است، می‌گوید و بین سیصد تا ۱۰ هزار سال بر قدمت حضور انسان در کاشان می‌افزاید.

نویسنده تپه سیلک را سرزمین نخستین‌ها می‌نامد و از دلایل تداوم پنج هزار ساله زندگی در این شهر می‌گوید.

بخش سوم: کاشانه.

در این بخش به خانه‌های متناسب و ساده کاشان با دیوارهایی خالی از نقش و نگار پرداخته شده است. خانه‌هایی که همرنگ بافت جامعه و شهر و مردمش هستند.

کادر نوشته‌های کوتاه و داستان‌ها و دانستنی‌های جالب در این بخش و بخش‌های دیگر کتاب، از یکنواختی کتاب می‌کاهد و خواننده را بیشتر و بیشتر همراه خود می‌کند.

بخش چهارم: چهل حصاران.

از تاریخ پر فراز و نشیب سرزمینی همچون کاشان که سال‌های طولانی در برابر حمله دشمنان خود مقاومت کرده است، فقط تکه‌هایی از قلعه‌ها و حصارهای مستحکمی که دور تا دورش را گرفته بود، باقی مانده است.

کوچه‌های شهر از تاریخ کهن کاشان و مرام و مسلک مردمان کاشان می‌گویند. مساجد این شهر، از معماری پس از اسلام ایران نشان دارند و جالب آنکه شبستان‌های تابستانی و زمستانی دارند.

در این بخش کتاب از دلیل شهرت مناره و محراب مسجد جامع کاشان می‌گوید و کمی هم از مسجد میرعماد و مسجد و مدرسه درب یلان و چند مسجد دیگر. و بعد با امامزاده شاهزاده ابراهیم که به عنوان زیباترین زیارتگاه قاجاری کاشان شناخته می‌شود، آشنای‌مان می‌کند و آرامگاه محتشم کاشانی و زیارتگاه میرنشانه و بقعه شاه شمس‌الدین و بسیاری زیارتگاه دیگر.

اگر از برج پیزای کاشان و نام عجیب چهل دختران در بناهای قدیمی ایران و افسانه‌هایش هم بخواهید بدانید و به سبک معماری آب‌انبارهای کاشان علاقه‌مند هستید، اهل کاشانم از همه‌شان برای‌تان گفته است و عکاسی کرده است.

بخش پنجم؛ بهشت ایرانی.

 «آرتور پوپ» مورخ معروف آمریکایی که حدود پنجاه سال از عمرش را به هنر ایران اختصاص داده بود و طبق وصیت‌نامه‌اش در اصفهان دفن شد، نوشته است:

عشق ایرانیان به درخت، آب و گل به عشق ازلی تبدیل شده که در باغ ایرانی تجلی یافته است.

باغ ایرانی مکانی شد که رابطه میان انسان ایرانی و طبیعت را به بهترین نحو نشان می‌داد. باغ ایرانی حاصل اندیشه‌ای بود که آب را از لایه‌های پنهان زیرزمین، فرسنگ‌ها هدایت می‌کرد و به ناگاه در میان انبوهی از درختان آشکار می‌ساخت.

بخش ششم: دهلیزهای رازآمیز.

در این بخش، نویسنده کتاب از بازار و زندگی زیر یک سقف بازاریان می‌گوید. از بازار کاشان و قدمتش می‌گوید که به قرن هفتم هجری برمی‌گردد. از تیمچه امین‌الدوله و سقف مرتفع و دهانه وسیع و تزئینات هندسی آن می‌نویسد و راه‌های ارتباطی و بازارچه‌ها و بناهای بازار کاشان را با ترسیم نقشه‌های کاربردی نشان‌تان می‌دهد.

بخش هفتم: گنجینه‌ها.

قدیمی‌ترین شی مسی که در کاشان یافت شده است یک درفش چکش خورده با مقطع گرد است. مطالعات نشان می‌دهد که قدمت شناخت و کار با مس در ایران به ۷ هزار سال قبل بازمی‌گردد. قدمت سفالگری در کاشان به ۸ هزار سال قبل برمی‌گردد.

در این بخش از قالی‌های نفیس کاشان همچون قالی معروف شکارگاه و قالی گلدانی با نقش گلدان گفته می‌شود و شعربافی یا شربافی که بعد از قالی‌بافی رایج‌ترین حرفه بافندگان کاشانی بوده است، بهتان معرفی می‌شود.

بخش هشتم: به نیاسر خوش آمدید!

در این بخش از کتاب به شهر زیبای نیاسر توجه ویژه‌ای شده است. از کاشان تا نیاسر اقلیم به‌طور عجیبی از کویری به کوهستانی تغییر می‌کند. تاریخ، وجه تسمیه نیاسر، چهارتاقی نیاسر، آتشکده نیاسر، غار رییس و آبشار نیاسر از موضوعاتی هستند که در این بخش مطالعه می‌کنید.

و البته اگر به دنبال زندگینامه سهراب سپهری هستید هم این بخش را باید مطالعه کنید.

بخش نهم: در کار گلاب و گل.

قمصر و گلاب‌های معروف آن را که همگان می‌شناسند. در این بخش کتاب از شهر خوش‌نشین و خوشبوی قمصر، وجه تسمیه، جغرافیا، تاریخ آن مطلع می‌شوید.

از مراسم گل‌چینان که باید قبل از گرمای روز انجام شود و مراسم گلاب‌گیری گل‌های محمدی در اردیبهشت هم خواهید خواند.

بخش دهم: بستان کوهستان.

در این بخش به شهر ییلاقی و خوش آب و هوای برزک پرداخته شده است و از تولید گل محمدی و کارگاه‌های گلاب‌گیری و شاتوت‌های خوشرنگ و لباس‌های محلی و سنت‌ها و آیین‌های مردمانش خواهید خواند.

بخش یازدهم: ناشتا شام.

در این بخش کتاب پای سفره کاشانیان مهمان‌نواز می‌نشینیم و به صورت ویژه با خوراک‌های محلی و خوشمزه‌شان آشنا می‌شویم.  در این بخش برای هر خوراک علاوه بر دستور طبخ، یک داستانک روایت و برای هر داستانک‌، تصویری در خور آیین بومی این خوراک خلق شده‌ است.

و در آخر باید بگویم که کتاب «اهل کاشانم» دستاورد پژوهش میدانی و کتابخانه‌ای تیم تولیدکننده محتوا در فرصتی‌ است که به ناچار و در پس کم‌رنگ شدن سایر فعالیت‌های حوزه میراث و گردشگری به دلیل همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ ایجاد شد.

اهل کاشانم کامل‌ترین کتاب راهنمای سفر کاشان است و اگر عاشق تاریخ این کهن بوم و بر هستید، بخوانیدش.

معرفی سایر کتاب‌ها را اینجا بخوانید

پایان پیام

نویسنده: سمیه باقری حسن کیاده