رگه های یونانی داستان رستم و زنون

رگه های یونانی داستان رستم و زنون

به گزارش گلونی در کانال بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار بخشی از نوشته جنگنامه رستم و زنون منتشر شده است. دکتر آرش اکبری مفاخر در جنگنامه رستم و زنون نوشته است:

وجود دو نام یونانی شناخته شده برای دو شخصیت محوری در داستان اصلی یكم یعنی زنون و غورث به همراه تعدادی نام‌های دیگر كه شاید یونانی باشند، بیانگر این نكته است كه این حماسه در سپهر مكانی دیگری غیر از سپهر مكانی شاهنامه به وجود آمده و بازتابی از نبردهای ایرانیان با اقوامی غیر از اقوام شرقی ایران است؛ بنابراین داستان رستم و زنون می‌‌تواند در مناطق غربی ایران به وجود آمده و خاطراتی از نبردهای ایرانیان با یونانیان باشد.

از روزگار داریوش یكم هخامنشی پیشروی‌های ایرانیان به سرزمین یونان آغاز شد. این روند- كه گاه با پیروزی و گاه شكست همراه بود- در روزگار كمبوجیه و خشایارشا ادامه یافت تا آنكه با قدرت‌‌ گرفتن اسكندر مقدونی و ضعف داریوش سوم هخامنشی در ۳۳۱ پ‌م یونانیان بر ایرانیان پیروز شدند كه در پی آن پادشاهی هخامنشیان به پایان رسید و تسلط یونانیان بر ایران آغاز شد.

بنابراین به خوبی روشن است كه نبردهای گوناگونی میان سپاهیان یونانی و ایرانی درگرفته كه گاه با پیروزی و گاه با شكست همراه بوده و سرانجام این نبردها با شكست ایرانیان پایان یافته است.

احتمالاً یكی از این نبردها میان سپاهی از یونان به فرماندهی شخصی به نام غورث و سرداری به نام زنون با سپاهی از ایران به رهبری سرداری برجسته از هخامنشیان روی داده باشد.

بدیهی است كه مقاومت سردار هخامنشی در این نبرد به كشته ‌‌‌‌شدن و شكست وی منجر شده،‌ اما خاطرات آن در ذهن و یاد مردم باقی مانده و از طریق گوسان‌ها و قصه‌‌گویان روایت می‌‌شده است.

داستان زنون با سردار هخامنشی در گذر از دوران هخامنشی به اشكانی و شهرت و محبوبیت رستم در میان مردم جای خود را به رستم و به طور طبیعی پیروزی یا شكست سردار هخامنشی نیز جای خود را به پیروزی نهایی رستم داده است، اما خاطرات تلخ ناشی از ناتوانی یا شكست سردار هخامنشی همچنان در ناتوانی و درماندگی رستم در برابر زنون درون متن باقی مانده است.

كلّیت داستان یونانی- هخامنشی نیز در ساختار داستان‌‌های تورانی- ایرانی شخصیت‌های شناخته شده افراسیاب و پیران در برابر كیخسرو و طوس روایت شده ‌است.

به نظر می‌‌رسد این روال در بخش دوم داستان كه در آن با پهلوانانی احتمالاً دارای نام یونانی چون بهتون و تقارون روبه‌رو هستیم نیز مصداق دارد.

[جنگنامه رستم و زنون، به کوشش دکتر آرش اکبری مفاخر، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۴۰۰، ص ۳۵-۳۶]

شعری خواندنی از دکتر محمود افشار در کتاب افغان نامه

پایان پیام