حسین خان اسماعیل‌زاده رونمایی شد

حسین خان اسماعیل‌زاده رونمایی شد

۱۴ صفحه ضبط شده از حسین خان اسماعیل‌زاده اینک با کیفیت خوب در دست‌رس علاقه‌مندان و پژوهش‌‌گران موسیقی است. این‌ آثار در ۱۲۹۱ خورشیدی اجرا شده‌اند.

به گزارش پایگاه خبری گلونی، آلبوم «پاسداشت حسین خان اسماعیل‌زاده» با کمانچه‌‌نوازی رضا پرویززاده و تنبک نوید افقه رونمایی شد. حسین خان اسماعیل‌زاده یکی از نوابغ موسیقی ایران و یکی از بزرگ‌ترین کمانچه‌نوازان عهد قاجار است که به دلیل کیفیت بد و نامطلوب صفحات به جا مانده از او، آن چنان مورد توجه قرار نگرفته است. این آثار حالا به همت پرویززاده بازاجرا شده‌اند. این رونمایی در باغ نگارستان و با حضور دانشجویان و دوست‌داران کمانچه‌نوازی برگزار شد.

حسین خان اسماعیل‌زاده رونمایی شد

در آغاز این رونمایی خانم پلاسی مدیر مجموعه باغ نگارستان گفتند: باغ نگارستان ۲۰۰ سال پیش خارج از شهر بوده است. این مجموعه آنقدر زیبا و بزرگ بوده که فتحعلی شاه دستور می‌دهد قصری در آن ساخته شود که نامش نگارستان می‌شود. و اینجا اتفاقات زیادی می‌افتد. اینجا مجموعه‌ای است که دربار برای امور ییلاقی و حکومتی از آن استفاده می‌کرده است. در دوره ناصرالدین شاه درواقع بخش‌هایی از باغ وارد شهر می‌شود، چون حصار شهر تغییر کرده است. در دوره مظفرالدین شاه به تدریج از اهمیت سیاسی قصر نگارستان کم می‌شود و با تاسیس مدارسی مثل مدرسه فلاحت که دانشکده کشاورزی فعلی دانشگاه تهران است به اهمیت آموزشی آن اضافه می‌شود. و یا مدرسه صنایع مستظرفه که به سرپرستی کمال ‌الملک ساخته می‌شود. به تدریج در دوره‌های بعد و در دوره پهلوی اینجا مامن مدرسه علمیه،‌ دارالمعلمین عالی و بعدها مشهور می‌شود به دانشسرای عالی. اینجا انسان‌های شایسته و بزرگ و عزیزی رفت و آمد داشته‌اند. انسان‌های شریفی مثل ملک‌الشعرای بهار،‌ نفیسی، دهخدا، وزیری، معین، فروزانفر،‌همایی، صدیق و انسان‌های شایسته دیگری که هنوز حضورشان حس می‌شود. این اعتقاد ماست که شرف مکان به مکینش است و ما هنوز حضورشان را حس می‌کنیم و به دنبال این هستیم که مجمع مفاخر را در باغ موزه نگارستان توسعه دهیم.

حسین خان اسماعیل‌زاده رونمایی شد

همپای این کارها، اداره کل فرهنگی دانشگاه تهران تلاش می‌کند با سیاست‌هایی مثل حمایت از تولیدات فرهنگی و هنری دانشجویان و اعضای هیئت علمی  این کارها را در فضاهای فرهنگی رشد دهد. کاری که امرو رونمایی می‌شود یکی از تولیدات فرهنگی اداره کل فرهنگ دانشگاه تهران است. از مجموعه این تولیدات ۴۰ عنوان موسیقی تولید شده است که بخش اعظمی از آن با نگاه پژوهشی است. هفته پیش کاری در زمینه موسیقی پژوهشی محرم انجام شد. آن هم در تالار امیرکبیر رونمایی شد. اینها همه به تلاش دوستان در اداره کل فرهنگی خصوصا آقای تجلی پیگیری می‌شود البته با توجهی که استادان و دانشجویان به این حوزه دارند.

سخنران بعدی این مراسم دکتر بهروز همتی بود. او سخنانش را این گونه آغاز کرد: موسیقی ایران دوران پر فراز و نشیبی را گذرانده و شما بهتر از من می‌دانید. خوب به یاد دارم که تنها وسیله ارتباطی ما با موسیقی، رادیو و احیانا موسیقی زنده‌ای بود که در مراسم شادمانی وجود داشت. اولین ارتباط من با ساز تار در پنج سالگی‌ام بود که در عروسی دایی‌ام ساز تار را دیدم. شاید شیفتگی من همان لحظه منعقد شده اگرچه در زندگی‌ام قبلا سازهای دیگر هم زده‌ام مثل تمبک،‌ سنتور یا ویولون ولی به تار که رسید همه را کنار گذاشتم.

همتی ادامه دارد: این شیفتگی در دوره‌ای که برنامه رادیویی «گلچین هفته» شروع به کار کرد و ما را با موسیقی دوره‌های گذشته آشنا کرد، بیشتر شد. برنامه‌ای در رادیو بود با این نام که در این برنامه آثار گذشتگان بازسازی شد که من اولین بار تار وزیری را آنجا شنیدم و مبهوت آن شدم. به هر حال بعدها گروه‌های موسیقی تشکیل شدند. «شیدا» و «عارف» به سرپرستی زنده‌یاد لطفی و زنده یاد مشکاتیان و علیزاده. و یادی هم کنم از استاد فرامرز پایور که اولین نفر بود در بازسازی آثار گذشتگان. این موضوع دریچه جدیدی رو به ما باز کرد. به هر حال این مقدمه را از این جهت عرض کرم که اگر این امکان فراهم نمی‌شد که این بازسازی‌ها انجام شود موسیقی ما گرانبها‌ترین بخش‌هایش را از دست می‌داد یا ناشناخنه می‌ماند.
بچه‌های من و جوانانی که با انها کار می‌کنم پیش می‌آید وقتی راجع به موسیقی صحبت می‌کنیم مثلا تار نی‌داوود را نشنیده بودند و یا پسر من سه تار استاد هرمزی را نشنیده بود که یادم است وقتی صدای ساز استاد هرمزی را شنید اشکش جاری شد. به هر حال ما از موسیقی شنیداری گذشته‌مان تا دوره‌ای که تاریخش مشخص است چیز زیادی نداریم و نوشته‌ها هم مبهم است. صفحات به جا مانده هم کیفیت خوبی ندارد و این دقیقا زحمت و رسالتی است که اساتیدی مثل استاد پرویززاده و اساتید گذشته و آینده به دوش می‌کشند. که این موسیقی‌ها را گوش می‌دهند و بازسازی می‌کنند.

رضا پرویززاده که عضوهیئت‌علمی دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است به عنوان آخرین سخنران گفت: خوشحالم که بعد از مدت‌ها دوستانی را که خیلی وقت بود ندیده بودم اینجا زیارت کردم. آقای همتی گفتند صحبت کردن کار سختی است ولی خیلی خوب صحبت کردند اما من می‌گویم کار سختی است ولی خوب صحبت نمی‌کنم. مطالبی را در مورد این آلبوم خیلی سریع توضیح می‌دهم و حسب‌الامر، البته با افتخار یکی از قطعات آلبوم را اجرا می کنم.
نمی‌توانم بگویم ۱۶ سال است دارم روی اجراهای حسین خان کار می‌کنم ولی ۱۶ سال پیش شروع کردم. وقتی با حسین‌خان در کتاب‌های تاریخ موسیقی آشنا شدم فکر نمی‌کردم نمونه صوتی از ساز وی یا دیگر هم دوره‌های ایشان وجود داشته باشد. اولین باری صدای ساز حسین خان اسماعیل‌زاده  را در مجموعه‌‌ای خصوصی که  مرحوم دکتر صفوت گردآوری کرده بود شنیدم؛ یک اجرای بیات ترک و چهارگاه منصوری. در برخورد اول با این اجراها می‌‌شد حدس زد که از بعضی جهات با شیوه‌های کمانچه‌نوازی امروز متفاوت است. بعدها با بررسی بیشتر و اجرای آنها متوجه شدم که تکنیک‌هایی در اجرای حسین خان هست که امروز به هر دلیلی اجرا نمی‌شود و فراموش شده اشت. گر چه استادان امروز کمانچه‌نوازی مطالب زیادی به این حوزه‌ی موسیقی دستگاهی اضافه نموده‌اند. بخشی از این تفاوت‌ها و ویژگی‌های تکنیکی را در بروشور آلبوم «پاسداشت حسین خان اسماعیل‌زاده» به اختصار توضیح داده‌ام و تلاش کرده‌ام که در اجرا آنها را ارائه دهم.
در پایان لازم می‌دانم از جناب آقای افقه، به خاطر قبول همکاری در این آلبوم، که مطالب تنبک‌نواز همراه در صفحه‌های اصلی را موبه‌مو اجرا کرده‌اند و هم چنین جناب آقای مهدی تجلی که زحمات فراوانی برای انتشار و طراحی جلد متحمل شده، صمیمانه تشکر کنم.

حسین خان اسماعیل‌زاده رونمایی شد

در ادامه ایشان قطعاتی از آثار حسین خان اسماعیل‌زاده را اجرا کردند. این سی‌دی را اداره کل فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران منتشر کرده است و سیزدهمین شماره از مجموعه آثار اعضا هیئت علمی دانشگاه تهران است.

پایان پیام

عکس: علی ساکی