جشن تیرماه سینزه در گیلان
به گزارش پایگاه خبری گلونی: در ادامه جشن سنتی شمالی به جشن تیرماه سینزه می‌رسیم.
جشن تیرماه سینزه در گیلان
چهارمین ماه گیلانی تیرما است که معادل تیر ماه خورشیدی است. این ماه از ۱۵ آبان شروع شده و تا ۱۴ آذر ادامه می‌یابد.
طبق گاهشماری مازندرانی در روز سیزدهم آیین تیرماه سینزه و طبق گاهشماری گیلانی در ۲۷ آبان برگزار می‌گردد.
این جشن مراسم ستایش آب است. جشن تیرماه سینزه در ایران باستان برای نیایش تیشتر فرشته‌ی باران که با دیو خشکی در ستیز بود بر پا می‌گردد.
جشن تیرماه سینزه در میان ارامنه که در روز ششم ژانویه بر پا می‌گردد به عنوان مراسم آب پاشان معروف است. زرتشتیان ایران هنوز که هنوز است جشن آب پاشان را برگزار می‌کنند.
آیین تیرماه سینزه در شب ۲۷ تیرماه دیلمی به این شکل اجرا می‌شود.
فرزند اول و نابالغ یک خانواده و با فرزند آخر خانواده‌ای دیگر به پای چشمه می‌روند بی‌آنکه با همدیگر حرف بزنند و یا از سیزده خانه به طور مخفیانه یک کوزه آب برمی‌دارند.
چون آن دو با هم سخن نمی‌گویند این آب به نام لال آب معروف است، آب را به خانه‌ای که جشن در آن‌جا برگزار می‌شود برده و در وسط اتاق می‌گذارند.
شرکت‌کنندگان دور‌کوزه‌ی آب حلقه زده می‌نشینند، در ابتدای مراسم کسی که ترانه‌های مراسم را می‌خواند، نیتی کرده و سوزنی در ظرف آب می‌اندازد و این ترانه را می‌خواند:
سوزن مال سوزن دان است
اوّل مال دوستان من است
دوم مال دیگران است.
بعد از این ترانه‌ی مربوط به تیرماه را می‌خواند که به نوعی ستایش آب نیز است.
تیرماه گفت سیزده‌ی من چقدر سنگین است
سیزده‌ی مرا برقرار کنید که چهارده‌ی من رنگین است
آب آورنده اولین فرزند مادر خودش است
آب می‌گوید من فرزند کوه خاموشم
یک سرم به دریا و صد سرم به کوه است
بر روی سنگ سفید کوهستان موج موج می زنم
سخن یک ساله را یک دقیقه برای تو می‌گویم.
تیرماه سینزه
پس از آن هر یک از افراد حاضر نیتی کرده و چیزی از قبیل انگشتر، النگو، لنگه‌ی لباس و … در ظرف آب می‌اندازند.
دختر نابالغ دست در آب کوزه می کند و یکی از اشیاء را بر می‌دارد و هم زمان فهلوی خوان یک شعر می‌خواند.
مالک شئی از محتوی شعر در می‌یابد که نیت او برآورده خواهد شد یا خیر. این مراسم تا پاسی از شب ادامه می‌یابد. (پورهادی، ۱۳۸۵: ۴۲)
پس از برگزاری مراسم فال تیرماه سینزه افراد شرکت کننده در جشن از خانه بیرون آمده و به حیاط خانه‌های همسایه می‌روند.
انبری را بین دو پای خود می‌گذارند و چشم‌ها را می‌بندند و با دست‌گوش‌های خود را نیز می‌بندند تا چیزی نبینند و نشنوند و سپس نیت می‌کنند.
بعد چشم می‌گشایند و دست‌ها را از گوش بر می‌دارند و به حرف‌های افراد خانه گوش می‌دهند، اولین حرفی که از افراد دورن خانه می‌شنوند، جواب نیت آن‌هاست.
مثلاً اگر کسی نیت کند که سفر برود اگر اولین کلمه در مورد اسب و سوار و زین باشد، باور می‌کند که به نیت او برآورده خواهد شد کوه‌نشینان به این مراسم کیله در گنتن می‌گویند.
رسم دیگر که در «تیرماه سینزه» این جشن سنتی شمالی برگزار می‌شود، لال شوش زنی است.
در این شب چند نفر بی‌آنکه کلامی بگویند با یک ترکه (شوش) خارج از خانه رفته و راه گذر و هر یک از افراد را که دیده‌اند، به آرامی آن‌ها را می‌زنند، کسی حق اعتراض ندارد.
حتی دام ها و در و دیوار و انبار و چیزهای دیگر را می‌زنند تا موجب برکت آن ها شود.
برکت‌دهی این رسم در نگفتن کلام و بی‌کلامی است، برخی جشن‌تیرماه سینزه را به حماسه‌ی آرش کمانگیر مربوط می‌دانند.
مردال ما
مردال یا مور دال ماه پنجم و اوّلین ماه از زمستان گیلانی است که از ۱۵ آذر تا ۱۴ دی ماه ادامه دارد.
این ماه را ماه مرگ و میر دام دانسته‌اند، در این ماه بیماری سپرز (طحال) گوسفند بر اثر باد گرم ورم می‌کند و سبب مرگ حیوان می‌شود.
آغاز مردال ماه را در گذشته آغاز چله‌ی بزرگ می‌دانستند یک جشن سنتی شمالی در اول زمستان، حدوداً دو هفته زودتر از شب‌یلدای معمول برگزار می‌شده است.
کوه نشینان باور داشتند در این شب باید ۴۰ نوع خوردنی خورد و هم چنین با پوست هندوانه فال می‌گرفتند.
اول ما
ماه هشتم گاهشماری گیلان از ۱۵ اسفند شروع شده و تا ۱۵ فروردین ادامه می‌یابد در پایان این ماه پنجک گیلانی قرار دارد. جشن سنتی شمالی که مربوط به نوروز می‌شود در این ماه قرار دارد.
از اوایل این ماه به پیشواز جشن نوروز می‌روند، خانه را نو می‌کنند، لباسی تازه می‌شوند، عدس و جو و گندم سبز می‌کنند، نان و شیرینی می‌پزند.
در غروب آخرین سه شنبه‌ی سال آتش بر می‌افروزند و از روی آن می‌پرند و با چهل گیاه خورش درست می‌کنند و صرف می کنند.
پایان پیام
