بررسی تاثیر واکسن کرونا در کاهش مرگ و میر در ایران

در ۳۰ مرداد ۱۴۰۰ 0

به گزارش گلونی روز ۲۴ مرداد گزارشی توسط مرکز مدیریت آمار فناوری اطلاعات وزارت بهداشت در دسترس عموم قرار گرفت که میزان ابتلا، بستری و مرگ و میر در بین افرادی که یک دز و یا هر دو دز واکسن را دریافت کرده‌اند بررسی کرده است.

بر اساس این گزارش ۹۱ هزار و ۲۱۰ نفر از افرادی که دز اول واکسن را دریافت کرده‌اند با علائم مشکوک به کووید۱۹ به بیمارستان مراجعه داشته‌اند.

از این تعداد، ۱۵ هزار و ۳۲۴ نفر به طور موقت بستری و ۷۵ هزار و ۸۸۶ نفر بستری عادی شده‌اند.

۸ هزار و ۵۵۲ نفر نیز فوت شده‌اند که تست حداقل ۵ هزار و ۹۸ نفر از آنها مثبت بوده است.

تاثیر واکسن کرونا بر کاهش مرگ و میر

در میان افرادی که بلافاصله بعد از دریافت دز دوم واکسن به کووید۱۹ مبتلا شده‌اند ۲۳ هزار و ۳۸۰ نفر با علائم مشکوک مراجعه به بیمارستان داشته‌اند و از بین آنها، ۳ هزار و ۵۶ نفر بستری موقت و ۲۰ هزار و ۳۲۴ نفر بستری عادی داشته‌اند.

از این تعداد ۲ هزار و ۴۹۰ نیز فوت شده‌اند که تست هزار و چهارصد و یازده نفر از آنها مثبت بوده است.

۱۶ هزار و ۷۸۴ نفر حداقل دو هفته بعد از دریافت دز دوم واکسن در اثر ابتلا به کووید۱۹ در بیمارستان بستری شده‌اند (Breakthrough Hospitalization).

تعداد افرادی که تا زمان این گزارش، دو هفته از دز دوم‌شان گذشته، ۲ میلیون و ۷۴۹ هزار و ۳۵۶ نفر بوده است.

بر اساس داده‌های این گزارش از هر یک میلیون نفر واکسینه شده با زمان دو هفته بعد از دز دوم، ۶ هزار و ۱۰۴ نفر بستری شده‌اند.

در بین افرادی که دو هفته بعد از دریافت دز دوم بستری شده‌اند، ۲ هزار و ۷۲ نفر فوت کرده‌اند (breakthrough death). تست هزار و صد و هشتاد و سه نفر مثبت، ۵۴۲ نفر منفی، و ۳۴۷ نفر نامشخص بوده است.

بنابراین در هر یک میلیون نفر از افرادی که به طور کامل واکسینه شده‌اند و حداقل دو هفته از دریافت دز دوم واکسن‌شان گذشته است ۷۵۳ نفر بر اثر ابتلا به کووید۱۹ فوت کرده‌اند.

نسبت فوت در افراد با تست مثبت ۴۳۰ نفر در یک میلیون بوده است.

اما در مقایسه با آمارهای جهانی این اعداد کمی بیش از حد بزرگ به نظر می‌رسند، آیا این اعداد به تنهایی گویای همه چیز هستند؟ آیا معنی این اعداد این است که واکسیناسیون در ایران بی‌تاثیر بوده است و راهی برای مقابله با کرونا وجود ندارد؟

مقایسه آمار ایران با ایالات متحده آمریکا در تاثیر واکسن کرونا

بنابر گزارشی از کانال تلگرامی ساینتومتریکس تا نهم آگوست ۲۰۲۱، بیش از ۱۶۶ میلیون نفر (شامل افراد سالمند، جوان، نوجوان و…) در آمریکا به صورت کامل واکسینه شده‌اند.

در این مدت ۸ هزار و ۵۴ نفر مورد بستری یا مرگ بعد از واکسن در این کشور گزارش شده است. از این تعداد هزار و چهارصد نفر عفونت بدون علامت داشته‌اند.

همچنین ۷ هزار و ۶۰۸ نفر بستری شده‌اند. ۲۵٪ از بستری‌ها به علت دیگری بوده و یا بدون علامت بوده‌اند و در حین بستری تست مثبت داشته‌اند.

هزار و پانصد و هشتاد و هفت نفر نیز فوت شده‌اند که ۲۱٪ از آنها بدون علامت بوده‌اند و یا فوت آنها به دلیل دیگری بوده ولی تست مثبت داشته‌اند.

بنابراین در بین بیش از ۱۶۶ میلیون نفر که به طور کامل در ایالات متحده واکسینه شده‌اند، هزار و ۵۸۷ نفر فوت شده‌اند.

آیا واکسیناسیون در ایران شکست خورده است؟

به گفته دکتر محمدسعید رضائی زواره فعال حوزه علم‌سنجی و اخلاق نشر و پژوهش پزشکی: «این آمار برای ایران در بین ۲ میلیون ۷۴۹ هزار و ۳۵۶ نفر ۲ هزار و ۷۲ نفر بوده است و البته اگر فقط بخواهیم تست مثبت را در نظر بگیریم برابر با هزار و صد و هشتاد و سه نفر بوده است.»

او می‌گوید: «آمار مرگ بعد از واکسن در هر یک میلیون نفر واکسینه شده کامل در آمریکا و ایران (فقط با تست مثبت) به ترتیب ۹/۶ و ۴۳۰ نفر بوده است. آمار مرگ و میر پس از دریافت دو دز کامل واکسن در ایران بیش از ۴۴ برابر بیشتر از آمریکا بوده است.»

با این‌حال بنا به اظهارات دکتر رضائی از آنجایی که واکسیناسیون فعلا در ایران در پرخطرترین افراد (عموما سالمندان) به طور کامل انجام شده است اما در آمریکا حتی نوجوانان را نیز شامل می‌شده است، احتمالا این مقایسه، مقایسه کاملا درستی نیست.

دکتر رضائی می‌گوید این موضوع از آن جهت مهم است که ۷۴٪ از موارد بستری و فوت در آمریکا بالای ۶۵ سال سن داشته‌اند.

بنابراین واکسیناسیون در گروه‌های سنی دیگر احتمالا فقط مخرج کسر (کل واکسیناسیون) را افزایش داده است و در صورت کسر (موارد فوت و بستری) تغییر زیادی ایجاد نکرده است.

براساس مطالعه‌ای در اسرائیل فاکتور سن و بیماری زمینه‌ای از موارد مهم موثر بر‌ عفونت و بستری بعد از واکسیناسیون بوده است.

دکتر رضایی همچنین تاکید می‌کند در تحلیل این موارد باید به نوع واکسن‌های زده شده، ریسک فاکتورهای فرد دریافت‌کننده واکسن برای ابتلا به نوع شدید بیماری کووید۱۹ (سن، مواجهه شغلی، بیماری زمینه‌ای و …) و موج پنجم و واریانت دلتا توجه کرد.

او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر واکسیناسیون در ایران در پرخطرترین افراد از نظر ابتلا به کووید۱۹ و پیشرفت به سمت بیماری شدید صورت گرفته است و مرگ در بین این افراد ۰/۰۰۰۷۵ بوده (در افراد با تست مثبت از این هم کمتر بوده: ۰/۰۰۰۴۳) و کم بودن آن بسیار قابل توجه است.»

او می‌گوید: «در تحلیل‌ها در نظر گرفتن این نکته که واکسیناسیون فعلا در چه افرادی بوده را نیز باید در نظر گرفت. مقایسه با دیگر کشورها اگر بتواند این فاکتور را هم در نظر بگیرد بسیار خوب است. همچنين در نظر گرفتن این نکته که واکسیناسیون ریسک مرگ‌ در افراد پرخطر و مسن را در چه حد کاهش می‌دهد بسیار مهم است.»

تاثیر واکسن کرونا؛ اجازه ندهید اعداد شما را ناامید کنند

در نگاه اول ممکن است این اعداد شما را نگران و ناامید کند اما نکته مهم و قابل تامل در مورد این گزارش این است که این اعداد نیازمند تحلیل و بررسی بیشتری هستند و زمان بیشتری نیاز است تا با واکسینه کردن افراد بیشتر نتایج مثبت واکسیناسیون مشخص شود.

دکتر رضایی تاکید دارد که با وجود این داده‌ها و امکان ابتلا به کووید۱۹ و بستری بعد از دریافت واکسن‌ها هیچ تردیدی در لزوم انجام واکسیناسیون وجود ندارد. بر اساس تحقیقات علمی همچنان با وجود اوج گرفتن واریانت دلتا واکسن‌ها در جلوگیری از ابتلا به فرم شدید، بستری و مرگ موثر هستند.

او توضیح می‌دهد: «براساس مطالعات انجام شده در سایر کشورها می‌دانیم که اثربخشی واکسن‌ها بر واریانت دلتا کمی کاهش یافته است. همچنین در کشورهایی که بالای ۵۰٪ از جمعیت واکسینه شده‌اند و گاهی بیش از ۴ یا ۵ ماه از واکسینه شدن افراد گذشته است با وجود واریانت دلتا ممکن است برای افزایش ایمنی نیاز به دز بوستر یا همان یادآوری داشته باشیم.»

دکتر رضایی در آخر در مورد لزوم وجود داده‌ها بعد از تزریق واکسن می‌گوید: «همچنین امیدوارم نامه‌هایی که در انتقاد به تحلیل مرکز مدیریت آمار وزارت بهداشت منتشر می‌شوند، منجر به این نشود که از این دست آمارها دیگر منتشر نشود. بر عکس آمار مرگ و بستری و بعد از واکسیناسیون کامل، باید به طور منظم گزارش شود و از این نظر اقدام این مرکز بسیار هم خوب بوده است.»

او ادامه داد: «حالا هر نهاد دیگری که خواهان انجام تحلیل این داده‌هاست می‌تواند آن را با در نظر گرفتن همه عوامل مخدوش‌کننده و تاثیرگذار انجام دهد. امیدوارم مصلحت‌اندیشی نشود که نباید آمار ارائه شود. این اقدام و اقدامات مشابه آن باید مرتبا انجام شود تا هم جامعه علمی و مردم مطلع باشند و هم در تصمیم‌گیری‌ها مورد استفاده قرار گیرند.»