آنتوان کتابچی کیست؟

آنتوان کتابچی کیست؟

آنتوان کتابچی یک ایرانی ارمنی‌تبار در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه بود و ریاست گمرک تهران را بر عهده داشت.

به گزارش گلونی اغلب ما در بررسی امتیازاتی که در دوران قاجار به دول خارجی داده شده است، نام او را نشنیده و ندیده‌ایم. حال آنکه آنتوان کتابچی یکی از چهره‌های تاثیرگذار در جلب نظر فردی مانند دارسی در ایران و همچنین تاسیس شرکت نفت ایران و انگلیس بوده است.

آنتوان کتابچی در ۱۸۴۳ در کنستانتینوپل، استانبول امروزی، به دنیا آمد و در نوجوانی برای تحصیل به ایتالیا فرستاده شد و خیلی زود دست به کار تجارت در نقاط مختلف اروپا و آسیا زد.

می‌توان او را مرد جاه‌طلبی دید که همواره دنبال فرصت‌ها بوده است. کما اینکه درست در دوران ورشکستگی دولت عثمانی و کناره‌گیری سلطان عبدالعزیز در حالی که سلطان جدید، عبدالحمید دوم، با سرکوب خونین شورش بلغارستان عملا ترکیه را وارد جنگ با روسیه کرد، کتابچی تمام تلاش خود را به کار بست تا از این مهلکه که تجارت بسیاری را از بین برده بود، نجات یابد.

کارخانه او در جریان این اتفاقات به آتش کشیده شد و او در ۱۸۷۸ در پاریس عزم خود را جزم کرد تا با قانع کردن میرزا  حسین خان مشیرالدوله، صدر اعظم وقت، امتیاز احداث راه آهن رشت به تهران را از ناصرالدین شاه بگیرد و چنین نیز کرد.

کتابچی که از مقاله دومورگان، باستان‌شناس و زمین‌شناس راجع‌به وجود نفت در ایران باخبر بود، تصمیم گرفت برای استخراج نفت به دنبال سرمایه‌گذار بگردد. به همین علت راهی پاریس شد تا ویلیام ناکس دارسی معروف را به این امر ترغیب کند.

تلا‌ش‌های کتابچی سبب شد تا دارسی اچ. تی. برلز زمین‌شناس را برای بررسی ادعاهایی که حول محور وجود نفت در ایران شکل گرفته بود، به ایران بفرستد.

بعد از مدتی تلاش دو طرف برای راضی کردن دولت‌های ایران و انگلیس آغاز شد. دارسی از طرفی مشغول مذاکره با با دولت انگلیس برای گرفتن کمک بود و کتابچی از این سو مشغول رشوه دادن به درباریان برای راضی کردن هرچه سریع‌تر شاه.

این در حالی است که صدراعظم و سایرین از بابت واکنش احتمالی دولت روسیه احساس خطر می‌کردند. در نهایت هم مظفرالدین شاه با گرفتن ۴۰،۰۰۰ پوند به صورت پیش‌پرداخت راضی به امضای قرارداد شد و دارسی تا ۶۰ سال اجازه یافت در ایران، به جز در مناطق شمالی تحت سلطه‌ی روسیه به استخراج نفت بپردازد.

نسب ایل قاجار در طول زمان- قسمت اول

نسب ایل قاجار در طول زمان؛ قسمت دوم

پایان پیام

نویسنده: کیمیا قنبری